I ty zrób sobie matematyka

Zainspirowani książką "Zrób sobie Wrocław" z ilustracjami znanego wrocławskiego plastyka Tomasza Brody wykonanymi w technice znanej pod nazwą "brodazbyleczego" podczas jednego z wieczorów na XIX Zimowej Szkole Matematyki dla licealistów i gimnazjalistów z dolnośląskich szkół postanowiliśmy urządzić zajęcia, które łączyły działania plastyczne z poznawaniem historii matematyki, w tym postaci słynnych matematyków, o których każdy uczy się w szkole.

O książce Brody oraz o technice wykonywanych przez niego karykatur znanych postaci historycznych i współczesnych można przeczytać więcej na Portalu w artykule Zrób sobie matematyka. Tam też pokazano karykatury matematyków wszech czasów wykonane przez Brodę, a eksponowane od IX 2011 w Instytucie Matematycznym Uniwersytetu Wrocławskiego.

W poniższym opisie zajęcia podzielono na etapy, aby jasno pokazać, co się w tym czasie działo, jakie zadania mieli uczniowie i co trzeba było wcześniej przygotować. W rzeczywistości poszczególne etapy nie przebiegały liniowo, a grupa mogła podzielić się pracą. Przy poszczególnych etapach podajemy orientacyjny czas potrzebny na wykonanie tego zadania, chociaż w praktyce np. układanie zagadek i wykonanie karykatury mogło przebiegać jednocześnie. W sumie na część przygotowawczą (etapy I-IV) przeznaczono 45 minut, a kolejną godzinę na prezentacje i podsumowanie (etapy V-VI).

I etap. Prezentacja techniki "brodazbyleczego" (10 min). Przygotowaliśmy komputerową prezentację ilustracji z książki "Zrób sobie Wrocław", pokazując karykatury rozpoznawalnych przez uczniów postaci: prof. Miodka, prezydentów Wrocławia - Zdrojewskiego i Dutkiewicza czy kardynała Gulbinowicza. Pomogło im to zrozumieć, na czym będzie polegało ich zadanie od strony plastycznej. Poniżej prezentujemy przykładowe rysunki.

II etap. Prezentacja postaci matematyków (15 min). Uczniowie zostali podzieleni na grupy 5-osobowe. Każda z nich otrzymała portret znanego matematyka. Ich zadaniem było odgadnięcie, kto jest przedstawiony na portrecie i zebranie wiadomości biograficznych na temat tej osoby oraz dotyczących jej wkładu w matematykę (na miejscu był bezprzewodowy dostęp do internetu, a i laptopów było pod dostatkiem. Na nasze zajęcia przygotowaliśmy poniższe portrety (Euklides, Kopernik, Kartezjusz, Newton, Gauss, Einstein) - kliknięcie powoduje powiększenie w osobnym oknie do wydruku.

III etap. Opracowanie zagadek (10 min). Na podstawie zebranych wiadomości drużyny przygotowywały zagadki do zgaduj-zgaduli o "swoim" matematyku. Należało opracować trzy porcje informacji o malejącym poziomie trudności, a w każdej zawrzeć po trzy fakty z życia prywatnego lub zawodowego swojego bohatera.  

IV etap. Wykonanie karykatur (20 min). Na podstawie otrzymanych zdjęć grupy przygotowały w technice "brodazbyleczego" portrety przydzielonych im matematyków. Uczniowie mogli wykorzystać to, co akurat mieli przy sobie lub w pokojach. Oto efekt pracy kilku grup.

V etap. Zgaduj-zgadula (10 min na grupę). Po kolei każda z drużyn prezentowała swoją karykaturę, a następnie kolejne fragmenty zagadki. Zadaniem pozostałych drużyn było odgadnięcie, o jaką postać chodzi. Punktacja za odgadnięcie i przygotowanie zagadek, w zależności od momentu, w którym je odgadnięto, była następująca:

VI etap. Podsumowanie, oceny i nagrody (10 min). Na koniec jury dodatkowo oceniło zarówno prace plastyczne (uchwycenie podobieństwa, pomysłowość), jak i poziom przygotowanych zagadek (czy były zgodne z prawdą historyczną, czy wybrano istotne fakty z życia bohaterów, czy zagadki były interesujące), przyznając kolejnym drużynom punkty od 5 do 1 w każdej z tych kategorii. Następnie dodano punkty zdobyte w czasie zgaduj-zgaduli, podsumowano, wyłoniono zwycięską drużynę i wręczono jej nagrody.

Podobne zajęcia można zorganizować na zielonej szkole, obozie matematycznym lub dać uczniom jako zadanie domowe, a jego podsumowanie przeprowadzić na luźniejszej lekcji np. z okazji Dnia Dziecka lub pod koniec roku szkolnego. Można też zorganizować te zajęcia w szkole, dzieląc poszczególne etapy pomiędzy lekcje plastyki, historii i matematyki lub wykorzystać jako podstawę do interdyscyplinarnego projektu edukacyjnego w gimnazjum. Wtedy należy poszerzyć je o zdobycie wiadomości o działalności artystycznej Tomasza Brody, a wykonane prace (portrety i informacje o matematykach, których przedstawiają) zaprezentować w szkole w formie plakatów.