Zagadki pana Smullyana

Smullyan nie jest zwykłym matematykiem. Jest matemagikiem w pełnym tego słowa znaczeniu (także ze względu na profesje wyuczone i w życiu wykonywane). Talenty magika z powodzeniem wykorzystuje do zaczarowania czytelnika sięgającego po jego książki z zagadkami logicznymi i matematyczne. Pozycje te są niezwykłe pod wieloma względami. Przede wszystkim są skierowane do każdego od lat pięciu do stu pięciu. Także, a może przede wszystkim, do tych, którzy uważają, że matematyka jest nudna i trudna. Czytając je, nie da się czasem odróżnić, czy mamy w rękach powieść, czy zbiór zadań logicznych - stale rozwiązujemy jakieś zagadki, ćwicząc umysł. Wielkim walorem tych książek jest język i styl, jakim zostały napisane. Czytelnik wprowadzany jest w świat opowiadań, anegdot, bajek i baśni, a następnie zmuszany do logicznego myślenia.

Wiele zagadek Smyllyana przeszło do klasyki gatunku i dziś są powszechnie znane, choć niewiele osób potrafi podać nazwisko ich autora, np. zadanie o myśliwym i niedźwiedziu: Myśliwy znajduje się 100 metrów na południe od niedźwiedzia. Idzie 100 metrów na zachód, następnie zwraca się ku północy, strzela i trafia niedźwiedzia. Jakiego koloru był niedźwiedź?  

W skład zbioru zagadek Smullyana wchodzi 7 książek o zróżnicowanym stopniu trudności:

• Zagadki Szeherezady i inne zdumiewające łamigłówki dawne i współczesne
  Tytuł i zawartość pierwszej części książki nawiązują do „Baśni z tysiąca i jednej nocy” i są jakby ich kontynuacją. Autor wkłada w usta córki wezyra Szeherezady zagadki logiczne, które sułtan Szachrijar stara się rozwiązywać. W drugiej części książki zadania są już wyjęte z kontekstu, jednak nie mniej interesujące. Dotyczą nowoczesnej logiki. Można znaleźć tam paradoksy, gry i sztuczki logiczne.
• Dama czy tygrys oraz inne zagadki logiczne
  Pierwszą część książki można nazwać zbiorem bajek logicznych. Każdy z czterech rozdziałów opowiada inną historię o niezwykłych postaciach borykających się z problemami natury logicznej, od których rozwiązania niejednokrotnie zależy ich życie. Żaden czytelnik na pewno nie przejdzie obok nich obojętnie. W dalszych częściach autor proponuje rozwiązanie zabawnych metazagadek, a także wprowadza czytelnika w świat maszyn logicznych.
• Jaki jest tytuł tej książki? - tajemnica Drakuli, zabawy i łamigłówki logiczne
  Ta książka o nieco przewrotnym tytule rozpoczyna się anegdotami z życia autora, które zainspirowały go do zainteresowania się zagadnieniami z pogranicza logiki i filozofii. Rozpatruje w nich, czym jest kłamstwo w sensie logiki, a czym w sensie moralności. Dalej, na podobieństwo pozostałych książek, przedstawia szereg niesamowitych zagadek logicznych. Na końcu odnajdujemy zabawne ciekawostki na temat różnych określeń logiki, logiki komputerów oraz kilka paradoksów.
• Szatan, Cantor i nieskończoność
  Książka zawiera ponad dwieście nowych, interesujących zagadek logicznych - od bardzo prostych łamigłówek do złożonych paradoksów współczesnej matematyki. Tym razem naszym przewodnikiem jest czarnoksiężnik, który wykorzystuje logikę w tak sprytny sposób, że laikom wydaje się ona magią. Razem z nim poznajemy tajniki programowania robotów, które tworzą inne roboty, te zaś inne inteligentne roboty i tak w nieskończoność. Mamy tu także bardziej zaawansowane zagadki związane z twierdzeniem Gödla oraz paradoksami dotyczącymi prawdopodobieństwa, czasu i zmiany. Magik wyjaśnia też, na czym polegały pionierskie odkrycia niemieckiego matematyka Georga Cantora w zakresie paradoksów teorii mnogości, np. definicji zbioru, istnienia zbioru wszystkich zbiorów oraz liczności różnych zbiorów liczbowych i hipotezy continuum.
  
• Zagadki szachowe Sherlocka Holmesa
  Książka zawiera pięćdziesiąt problemów z pogranicza logiki szachów. W przeciwieństwie do klasycznych problemów szachowych, w których należy znaleźć serię określonej liczby ruchów prowadzących do zakończenia rozgrywki, w zagadkach Smullyana chodzi o odtworzenie wcześniej wykonanych ruchów, czyli o wydedukowanie historii danej pozycji. Tego rodzaju rozumowanie nazywa autor analizą wsteczną. A wszystko to wplecione jest w intrygującą fabułę. Zawarte w książce zadania mogą stanowić elementy testu sprawności myślowej dla osób, które muszą podejmować złożone decyzje w realnym życiu. Na końcu zamieszczono niezwykle jasne i przejrzyste rozwiązania pokazujące kolejne kroki w przeprowadzonym rozumowaniu. Książka zainteresuje nie tylko pasjonatów szachowych rozgrywek, ale ci ostatni pokochają ją od pierwszego wejrzenia. 
  
• Przedrzeźniać przedrzeźniacza oraz inne zagadki logiczne łącznie z zadziwiającą przygodą w krainie logiki kombinatorycznej
  Ta książka to opowieść o ptakach (tytułowy przedrzeźniacz - mockingbird to nazwa ptaka z rodziny wróblowatych, który ma zwyczaj naśladowania odgłosów innych ptaków i owadów) wprowadzająca w zbeletryzowanej formie podstawowe pojęcia logiki kombinatorycznej. Pierwsze osiem rozdziałów stanowi doskonały materiał do zajęć z logiki i teorii mnogości na temat prawdy i fałszu, języka i metajęzyka, zbiorów skończonych i nieskończonych.
• Na zawsze nierozstrzygnięte. Zagadkowy przewodnik po twierdzeniach Gödla
  Książka dedykowana jest "wszystkim niesprzecznym myślakom, które nigdy nie mogą dowiedzieć się, iż są niesprzeczne". Jest to najdalej zaawansowana matematycznie z łamigłówkowych książek Smullyana, ale dostępna na poziomie licealisty. Zaczyna się od najbardziej diabolicznej zagadki, jaką kiedykolwiek wymyślono, a potem, jak u Hitchcocka,  napięcie stale rośnie. Początkowa zagadka jest ściśle związana z twierdzeniem Gödla o niedowodliwości niesprzeczności. W celu jej rozwiązania udajemy się na Wyspę Rycerzy i Łotrów, gdzie toczy się większość akcji książki. Bowiem mimo że traktuje ona o rzeczach poważnych, napisana jest językiem prostym, zrozumiałym i czyta się ją doskonale. Rozważanie twierdzeń Gödla poprzedzone jest zawsze rozwiązywaniem zabawnych zagadek i paradoksów oraz badaniem ich związków z logiką zdań. 

Zaletą książek Smullyana są obszerne rozwiązania i omówienia wszystkich zagadek. Często dowody i objaśnienia podawane są na różne sposoby. Autor kładzie nacisk na to, aby czytelnik na każdym poziomie mógł zweryfikować swoją odpowiedź lub zrozumieć, w którym miejscu popełnił błąd. Jest to tym bardziej istotne, że często kolejne zagadki są ze sobą nawzajem powiązane. Sięgnięcie po te książki grozi uzależnieniem objawiającym się trudnością oderwania się od lektury mimo późnej pory lub ważniejszych prac na głowie. To właśnie powiązania między kolejnymi zagadkami sprawiają, że przerwanie czytania jest wyjątkowo trudne, a nawet jeśli to zrobimy, obsesyjnie zastanawiamy się nad poprawnym rozwiązaniem. Książki polecam wszystkim tym, którzy chcą dbać o sprawność swojego umysłu, doznając przy tym wyrafinowanej rozrywki, przy której nie można się nudzić. Młodsze dzieci mogą czytać i rozwiązywać zagadki razem z rodzicami. Na szczęście gdy się skończą, zawsze można sięgnąć po następną książkę w serii.