Ławeczka Banacha i Nikodyma

14 X 2016 - w Dniu Nauczyciela, a także w setną rocznicę słynnego spotkania Hugona Steinhausa ze Stefanem Banachem - na krakowskich Plantach w miejscu, gdzie według wszelkich doniesień doszło do tego zdarzenia (pomiędzy Collegium Novum a Wawelem), w samo południe odsłonięto ławeczkę z pogrążonymi w matematycznej dyskusji postaciami młodych matematyków - Stefana Banacha i Ottona Nikodyma. Obok na kamieniu zainstalowana została tablica informacyjna. Pomysłodawcami ławeczki było małżeństwo krakowskich matematyków Danuta i Krzysztof Ciesielscy. Figury matematyków wykonał wybitny krakowski rzeźbiarz - prof. Stefan Dousa.

 ^{żródło: D. K. Ciesielscy Ławka Banacha na Plantach}

Ta historia miała miejsce pewnego letniego wieczoru w 1916 roku u stóp Wawelu. Młody uczony - Hugo Steinhaus - podczas spaceru usłyszał, że ktoś rozmawia o całce Lebesgue'a. Było to dla niego wielkim zaskoczeniem, bo pojęcie to znane było w owych czasach jedynie specjalistom. Rozmówcami okazali się dwaj młodzi ludzie: Stefan Banach - matematyk samouk oraz Otto Nikodym - nauczyciel matematyki w IV Gimnazjum w Krakowie. Zaintrygowany Steinhaus podszedł do nich i włączył się do rozmowy. Opowiedział o problemie, nad którym od dłuższego czasu pracował. Ku jego zdziwieniu kilka dni później Banach przyniósł mu gotowe rozwiązanie. Od tej pory między Steinhausem i Banachem nawiązała się stała współpraca. Gdy w 1920 roku Steinhaus objął profesurę na Uniwersytecie Lwowskim i kierownictwo tamtejszej Katedry Matematyki, ściągnął do siebie Banacha i uczynił asystentem, mimo że ten nie miał wówczas ukończonych studiów. Pod koniec życia (pracując już we Wrocławiu) Steinhaus zwykł mawiać, że jego największym matematycznym odkryciem był Stefan Banach, który stał się najsłynniejszym polskim matematykiem, jednym z największych na świecie w XX stuleciu. Banach był założycielem i najważniejszą postacią lwowskiej szkoły matematycznej i współtwórcą analizy funkcjonalnej.

Już w 2013 roku w najbardziej prawdopodobnym miejscu spotkania trzech matematyków, na zwykłej drewnianej ławce parkowej umieszczono pamiątkową plakietkę z napisem "Ławka upamiętnia rozmowy Stefana Banacha o matematyce w roku 1916". Przez kolejne trzy lata trwały starania o postawienie ławki-pomnika.

Podczas uroczystego odsłonięcia nowej ławeczki przecięcia wstęgi dokonał prorektor UJ prof. Stanisław Kistryn oraz członkowie rodziny Banacha - prof. Monika Waksmundzka-Hajnos i John Greczek (dzieci jego przyrodniej siostry - Antoniny Greczek) oraz Stefan Życzkowski - prezes firmy ASTOR, która była fundatorem ławki. W swoim przemówieniu prof. Kistryn powiedział, że ławeczka Banacha ma symbolizować obecność w naszym życiu nauki w ogóle, a zwłaszcza matematyki, która jest językiem wszystkich nauk i uczy, jak należy rozumować. A upamiętnienie wydarzenia historycznego, do którego tu doszło, poprzez stworzenie miejsca, gdzie każdy może się dosiąść, ma skłonić studentów do oderwania się od codziennych spraw i namysłu nad zagadnieniami naukowymi, które mogą przynieść w przyszłości wiekopomne odkrycia. Może maturzyści będą tu przysiadać w nadziei, że przyniesie im to szczęście na egzaminie... Ławeczka ma też zainteresować turystów i przekazywać im wiedzę o osiągnięciach polskich matematyków okresu międzywojennego.

Na ławeczce zapisany jest wzór ze wspólnej pracy Banacha i Steinhausa, zawierającej rozwiązanie problemu, o którym Steinhaus powiedział Banachowi w czasie spotkania na Plantach.

Obok ławki na kamieniu zainstalowano tablicę informacyjną. Napis na niej głosi:
Letnim wieczorem 1916 r. dwaj młodzi krakowianie
Stefan Banach i Otton Nikodym
na ławce na Plantach rozmawiali o matematyce.
Do dyskusji włączył się przechodzący obok matematyk
dr Hugo Steinhaus.
Tak został odkryty niezwykły matematyczny talent Stefana Banacha,
jednego z najwybitniejszych polskich uczonych.

Dalej następuje informacja anglojęzyczna:
Otton Nikodym   Stefan Banach
in conversation about mathematics.
This bench memorises their famous meeting with Hugo Steinhaus
in this Planty Garden in summer 1916.

Studentom i przypadkowym przechodniom matematyczna ławeczka od razu przypadła do gustu, a siedzące na niej postaci stały się obiektem przemyślnych dowcipów.