Matematyczne pisanki

5 IV 2014 w Muzeum Etnograficznym odbędzie się spotkanie dla uczniów szkól podstawowych poświęcone symetrii szlaczków i technikom zdobienia wielkanocnych pisanek. Zajęcia w części matematycznej poprowadzi Małgorzata Mikołajczyk - kierownik Pracowni Dydaktyki Matematyki z Instytutu Matematycznego UWr, a w części etnograficznej - Dorota Jasnowska - kustosz z Muzeum Etnograficznego. Po spotkaniu jego uczestnicy zwiedzą ekspozycję Muzeum Etnograficznego, w tym wystawę czasową tradycyjnych i współczesnych pisanek z różnych regionów świata oraz palm i innych ozdób wielkanocnych. Wstęp wolny.

miejsce
Muzeum Etnograficzne
ul. Traugutta 111/113, 50-419 Wrocław, sala Barokowa
Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc obowiązują zapisy mejlowe pod adresem mikolaj@math.uni.wroc.pl.

program
10:15 - MAŁGORZATA MIKOŁAJCZYK (IM UWr) - Symetria szlaczków wielkanocnej pisanki
11:00 - DOROTA JASNOWSKA (Muzeum Etnograficzne) - Pisanka - subtelna sztuka zdobienia
11:40 - zwiedzanie Muzeum Etnograficznego

Wszystkie oglądane na wystawie pisanki i inne ozdoby świąteczne będzie można kupić w Muzeum Etnograficznym podczas Kiermaszu Wielkanocnego 12 IV 2014 od godz. 10.

W niedzielę 6 IV 2014 o godz. 12:15 wszyscy chętni mogą wziąć udział w Muzeum Etnograficznym w spotkaniu otwartym z cyklu "Bliżej tradycji", podczas którego pani Anna Dudar - artystka ludowa z Chojnowa - poprowadzi warsztaty zdobienia pisanek metodą batikową. Muzeum zapewnia niezbędne materiały. Liczba miejsc jest ograniczona. Obowiązują zapisy telefoniczne pod numerami 71 342 12 67 lub 71 344 33 13 albo mejlowe pod adresem:
muzeum@muzeumetnograficzne.pl. Wstęp wolny.

zdjęcia pochodzą ze strony internetowej Muzeum

wystawa "Pisanki i palmy wielkanocne"

Wystawa czasowa z okazji Świąt Wielkanocnych w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu trwa od 8 III do 10 IV 2014. Można na niej zobaczyć świąteczne pisanki wykonane przez współczesnych twórców na motywach huculskich, suwalskich, opolskich i rzeszowskich. Obok jajek zdobionych tradycyjnymi technikami można zobaczyć także te zdobione całkiem współczesnymi sposobami. Dopełnieniem wystawy są palmy, kwiaty wykonane z bibuły, stroiki wielkanocne i inne ozdoby. W wielkanocnej obrzędowości szczególną rolę odgrywają dwa rekwizyty: palmy i zdobione jajka. Ich symbolika sięga czasów przedchrześcijańskich.

W Niedzielę Palmową zwaną Kwietną lub Wierzbną uroczyście święci się palmy na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Te najbardziej tradycyjne wykonywane są z wierzbowych bazi przystrojonych barwinkiem lub bukszpanem i kolorowymi wstążkami. Wierzba jest symbolem odradzającego się życia, sił witalnych, wiecznie zielonej gałęzi. W kościele katolickim przywodzi refleksje o zmartwychwstaniu i nieśmiertelności duszy. Wielkanocna palma miała chronić ludzi, zwierzęta i domy. Przyniesioną z kościoła poświęconą palmą kropiono domowników, obejście i zwierzęta. Przechowywana do następnej Wielkanocy, najczęściej za świętym obrazem, chroniła dom przed wszelkim złem, nieszczęściem, chorobami, a przede wszystkim przed uderzeniem pioruna i pożarem.

Ornamentowane jajka to najbardziej znane i najciekawsze rekwizyty obrzędowości wielkanocnej. W wielu kulturach świata jajko to symbol życia, płodności, znak odradzania się przyrody. Według najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych wierzeń uważano je za praźródło, prapoczątek wszelkiego życia na ziemi. Zdobione jajko miało zapewniać szczęście, powodzenie i ochronę przed urokami. Używano go w rytuałach płodności, zabiegach uzdrawiających i działaniach magicznych. W okresie świąt wielkanocnych pełniło rolę obrzędowego daru, który wręczano sobie wzajemnie, wyrażając w ten sposób sympatię i miłość. Uwaga! Dawniej obdarowywali się nimi zakochani, przesyłając sobie nawzajem pisanki zabarwione na czerwono. Być może zamiast walentynkowych kartek - obyczaju skopiowanego zza oceanu - warto powrócić do tego pięknego, rodzimego obyczaju. 

Techniki zdobienia pisanek

Tradycyjne pisanki wykonane są techniką batikową (batik to nazwa sukna barwionego różnokolorowo tą samą techniką w Indonezji). Na jajku na przemian rysuje się (czyli pisze, stąd pochodzi nazwa pisanka) wzory roztopionym woskiem i wkłada jajko do zimnych barwników o coraz ciemniejszych kolorach. Na koniec wyciera się wosk, otrzymując różnokolorowe wzory. Pisanki tego typu pochodzą tradycyjnie z regionów wschodnich: Wileńszczyzny, Białostocczyzny, Suwalszczyzny, Lubelszczyzny, Rzeszowszczyzny, Łemkowszczyzny, Huculsczyzny, Polesia, Wołynia, zachodniej Ukrainy i Rumunii. Nic dziwnego, że są też bardzo popularne na Dolnym Śląsku, gdzie wielu mieszkańców po wojnie przybyło właśnie z tych regionów.

Kraszanki to jajka barwione (kraszone) tylko w jednym barwniku. Wzór nanoszony jest na nie poprzez wydrapanie barwnika (tzw. technika rytownicza) albo kolorowym woskiem, tuszem lub farbą akrylową. Tradycyjne drapanki pochodzą z Opolszczyzny i z Austrii, a te ze wzorami nanoszonymi kolorowym woskiem - z Rzeszowszczyzny.

Naklejanki wykonywane są na niebarwionych jajkach techniką aplikacyjną. Naklejanie wycinanek z kolorowego papieru najczęściej wykorzystywane jest w tradycyjnych pisankach łowickich i krakowskich, a także we współczesnych pisankach w technice decoupage (naklejanie drobnych motywów z papierowych serwetek, naklejek lub pasmanterii). Bardzo efektowne naklejanki otrzymuje się przez wykorzystanie białego rdzenia sitowia oraz wielobarwnej włóczki, a także suszonych płatków bzu lub hortensji.

Ażurki wykonywane są na wydmuszkach jaj gęsich, kurzych lub strusich przez nawiercanie i wycinanie części skorupki za pomocą wiertarki z bardzo cienkim wiertłem (często dentystycznej). Taka pisanka może pozostać biała lub mieć motyw malowany farbami akrylowymi na opasce, biegunie lub brzuścu jaja.

Jaja Fabergé wykonywane są z laki, bursztynu, kości słoniowej, masy perłowej lub innych tworzyw i dekorowane emalią, cyną, złotem, srebrem, bursztynem, szlachetnymi kamieniami lub cekinami i brokatem. Pierwsze powstały pod koniec XIX wieku w pracowni jubilerskiej Petera Carla Fabergé (stąd ich nazwa) na zamówienie carskiej rodziny Romanowów. Aleksander III i jego syn Mikołaj II zamawiali je jako prezenty wielkanocne. Do wybuchu rewolucji październikowej powstały 54 jajka. Z czasem podobne upominki zaczęły zamawiać u jubilerów inne możne rody.

Historia Muzeum Etnograficznego

Do zabezpieczania zabytków kultury ludowej przystąpiono we Wrocławiu od razu po zakończeniu działań wojennych. Dział etnograficzny był w latach 1948-1953 częścią Muzeum Państwowego, które od 1950 roku nosiło nazwę Muzeum Śląskie, a od 1970 - Muzeum Narodowe. W 1953 roku udostępniono zwiedzającym wystawę czasową "Kultura wsi dolnośląskiej". Od tej chwili dział stopniowo przekształcał się w samodzielną placówkę z siedzibą przy ul. Kazimierza Wielkiego 35,  w jednym ze skrzydeł budynku będącego częścią dawnego pałacu Fryderyka Wilhelma IV, gdzie już przed wojną, od 1926 roku, mieściło się Muzeum Zamkowe - Schlossmuseum (tam mieściło się również Muzeum Archeologiczne - obecnie z siedzibą w Arsenale). na zamku eksponowano pierwsza stałą wystawę dolnośląskiej sztuki ludowej. Obecna siedziba Muzeum Etnograficznego, które w wyniku reorganizacji placówek muzealnych Wrocławia przestało być częścią Muzeum Narodowego, a stało się częścią Muzeum Miejskiego, mieści się od 2004 roku w przepięknie odrestaurowanym dawnym letnim Pałacu Biskupów Wrocławskich.