Minotaur, czyli centaur

Ze znajomością greckiej mitologii nie jest dziś najlepiej, ale okazuje się, że podobne problemy mieli już starożytni Rzymianie, którzy nie odróżniali rozmaitych postaci pół ludzi - pół zwierząt. Przykładem może być pomylenie Minotaura (człowieka z głową byka) z centaurem (koniem z torsem człowieka). Błąd ten pokutuje do dzisiejszych czasów.

Powszechnie znany jest rysunek zaczerpnięty ze starorzymskiego manuskryptu Graphia aurea urbis Romae (Szkice ze złotego miasta Rzymu) przechowywanego w Bibliotece Medyceuszy "Laurenziana" we Florencji. Przedstawia on wzór, który był często haftowany (złotem i szlachetnymi kamieniami) na tunikach rzymskich władców.

Podpis pod rysunkiem głosi: Habeat et in diarodino laberinthum fabrefactum ex auro et margaritis, in quo sit Minotaurus, digitum ad os tenens ex smaragdo factus, quia sicut non valet quis laberinthum scrutare, ita non debet consilium dominatoris propalare (co znaczy: na szacie pokazany jest labirynt ze złota i pereł, w którym jest Minotaur zrobiony ze szmaragdów, trzymający palec na ustach, pokazując tym, że tak jak nikt nie może poznać sekretów labiryntu, tak nie wolno nikomu zdradzić planów władcy). Można jednak zauważyć, że Rzymianie wyraźnie pomylili dwie mitologiczne postacie: Minotaura – człowieka z głową byka, z centaurem – koniem z ludzkim torsem.

Według mitologii greckiej centaurowie to plemię dzikich istot o końskich ciałach lecz z ludzkim torsem i głową w miejsce szyi i głowy końskiej. Ich protoplastami były mezopotamskie sfinksy - połączenie człowieka i lwa. Natomiast Minotaur (gr. byk Minosa) mieszkał w centrum labiryntu wzniesionego na greckiej wyspie Krecie przez Dedala na polecenie króla Minosa. Potwór żywił się ludzkim mięsem i dlatego co 9 lat podbite przez Minosa Ateny musiały wysyłać jako daninę 7 młodzieńców i 7 dziewcząt. Tak było do czasu gdy jeden z greckich herosów – Tezeusz – zapuścił się w głąb labiryntu i zabił potwora. Ponieważ nie istniały żadne plany tego miejsca, Tezeusz obawiał się, jak zdoła z tej wyprawy powrócić. Wtedy zakochana w nim Ariadna – córka Minosa - poradziła mu z iście kobiecą przebiegłością, by zabrał ze sobą nić, której koniec przywiąże u wejścia do labiryntu i będzie mógł łatwo znaleźć drogę powrotną. Później scenę walki Tezeusza z Minotaurem uwieczniono w centralnej części wielu rzymskich labiryntów. 

Do dziś wiele osób myli Minotaura z centaurami. Skąd wzięła się ta brzemienna w skutki pomyłka? W niektórych opracowaniach mitów greckich spotyka się bucefocentaury będące wariantem klasycznego centaura - zamiast konia występuje byk. Zatem bucefocentaur to istota wyglądająca jak byk, który zamiast głowy ma ciało człowieka od pasa w górę. Ale w żadnym wariancie nie ma głowy byka! Bucefocentaury również mają związek z Tezeuszem. Przebywając na dworze króla Lapitów jako jego weselni goście, z powodu nadmiaru wypitego wina wszczęli bójkę i wtedy walkę z nimi podjęli znani herosi, m.in. Herakles i Tezeusz. 

Więcej o historii labiryntów przeczytasz w artykule "Labirynty i mejzy", a o ich związkach z matematyką w artykule "Labirynty i matematyka". Natomiast serię zadań logicznych związanych z labiryntami znajdziesz w dziale KĄCIK NAUKOWY > Kółko matematyczne, w tekście "W labiryncie".