Sztuka o matematykach święci triumfy

Awangardowa londyńska grupa teatralna "Complicite" od kilku lat ma w repertuarze spektakl pt. "Znikająca liczba" poświęcony przyjaźni i współpracy jednego z najsłynniejszych matematyków brytyjskich Godfreya Harolda Hardyego z genialnym hinduskim matematykiem-samoukiem Srinivasą Aiyangarem Ramanujanem. Przyjaźni, która mogłaby konkurować o miano najbardziej romantycznego epizodu w historii matematyki.

Akcja sztuki rozgrywa się na dwóch płaszczyznach: fikcyjnej - opowiadającej o wykładowcy matematyki na jednym z brytyjskich uniwersytetów - Ruth i jej ukochanym Alu - rekinie finansowym, oraz opartej na faktach - opowiadającej o znanym brytyjskim matematyku Hardym (1877-1947) - profesorze Uniwersytetu w Cambridge, specjaliście z zakresu teorii liczb i analizy matematycznej, autorze niezwykłej książki "Apologia matematyka" (patrz zdjęcie obok) i o jego współpracowniku - genialnym matematyku-samouku z biednej wioski w Indiach - Ramanujanie (1887-1920). Ruth interesuje się pracami Ramanujana, co splata oba wątki sztuki.

Ramanujan (patrz zdjęcie obok) pochodził z biednej rodziny z kasty braminów. Mając 10 lat, zasłynął w swojej wiosce z powodu niespotykanych umiejętności rachunkowych. Pierwszy kontakt z zachodnią matematyką miał poprzez lekturę książki Georga S. Carra "Synopsis of elementary results in pure mathematics", z której zaczął udowadniać kolejno twierdzenia. Zdobył stypendium do szkoły średniej, ale słabo sobie w niej radził, bo nudziły go zadania domowe. Wolał przeprowadzać własne obliczenia i dowody.
Z pomocą przyjaciół zdobył posadę niższego urzędnika w Madrasie. Otrzymywał niskie wynagrodzenie (20 funtów rocznie), ale miał za to czas w pracy na rozwijanie swoich zainteresowań. Spragniony kontaktu z innymi matematykami wysłał listy ze 120 udowodnionymi przez siebie twierdzeniami do trzech znanych matematyków brytyjskich, z których dwóch zignorowało tę korespondencję, a trzeci - zachwycony ich poziomem i świeżością spojrzenia autora - zaprosił go do Cambridge. Był to właśnie Godfrey Hardy. Ramanujan trafił do niego w 1914 roku i pracowali wspólnie do końca I wojny światowej. Potem Ramanujan powrócił do Indii, gdzie po roku zmarł w wieku zaledwie 33 lat.

Autorem scenariusza i reżyserem spektaklu jest założyciel i dyrektor teatru "Complicite" - Simon McBurney, który zdobył ze swoim zespołem ponad 50 brytyjskich i międzynarodowych nagród. "Znikająca liczba" grana jest od kilku lat z wielkim powodzeniem na scenach Australii, Austrii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Niemiec, USA i oczywiście Wielkiej Brytanii. Latem 2010 była wystawiana w Lincoln Centre w Nowym Jorku oraz gościnnie w Hyderabadzie w Indiach podczas Międzynarodowego Kongresu Matematyków. Spektakl zdobywa bardzo przychylne recenzje oraz nagrody krytyków i publiczności, m.in. nagrodę "Critic’s choice" w 2007 roku i nagrodę im. Lawrencea Oliviera w 2008.

Opinie zasłyszane:

• "Znikająca liczba" to wspaniała i trudna do przecenienia sztuka. Daily Telegraph
• Jedno z najbardziej gęsto utkanych, inteligentnych i poruszających dział dramaturgicznych z okresu 20 ostatnich lat. - London Evening Standard