"Hewelianum" w Gdańsku

To niezwykłe interaktywne centrum nauki położone jest w sercu Gdańska (na tyłach dworca kolejowego Gdańsk Główny) w nietypowej scenerii XVII-wiecznych fortyfikacji na szczycie Góry Gradowej, z której roztacza się piękny widok na całe miasto, tereny portowe i Bałtyk. Łączna wielkość powierzchni wystawienniczej to 4 tysiące m². Nad wszystkim góruje Krzyż Milenijny wzniesiony na szycie bastionu Jerozolimskiego w 2000 roku z okazji 1000-lecia istnienia Gdańska. Patronem Centrum jest rodowity gdańszczanin, XVII-wieczny matematyk, astronom, konstruktor i browarnik - Jan Heweliusz.

Budynki wystawowe były dawniej częściami wojskowych koszar i skupione są wokół tzw. majdanu - głównego placu na szczycie fortu. Ceglana architektura, dziwne nazwy obiektów (kaponiera, reduta, bastion, poterna) tajemne przejścia, fosy i okoliczne wzniesienia dodają temu miejscu swoistego uroku przyciągającego badaczy tajemnic. W skład kompleksu wchodzi kilka wystaw:

• Dookoła świata - wystawa geograficzna
• Energia, niebo i Słońce - wystawa fizyczno-astronomiczna
• Łamigłówka - wystawa matematyczna
• Wehikuł czasu - zabawy z historią
• Wehikuł czasu - człowiek i pocisk
• Wehikuł czasu - Hewelianum bez barier
• Laboratorium pana Kleksa - centrum zabaw kreatywnych dla młodszych dzieci.

W Laboratorim pana Kleksa można odwiedzić kilka miejsc znanych z lektury książki Brzechwy: Bajdocję, gdzie czeka nas spotkanie z Kaczką Dziwaczką lub gadającymi na straganie warzywami, podwodną Abecję pełną morskich stworzeń, Krainę Sennych Lusterek i Kuchnię pana Kleksa, gdzie można eksperymentować z jadalnymi (i nie tylko) miksturami.

Wystawa Dookoła świata dostarcza wrażeń jak z prawdziwej podróży wokół ziemskiego globu. Można tu przeżyć erupcję wulkanu lub gejzera, posiedzieć w igloo, dotknąć góry lodowej, przedzierać się przez dżunglę i tropić egzotyczną zwierzynę. Na stole pełnym piasku można odtworzyć mapę fizyczną terenu stworzonego przez nas samych, a potem sprawdzać, jak to miejsce eroduje pod wpływem wiatrów i opadów. Na zwiedzających czekają tu nie tylko niepowtarzalne obrazy natury ale i cywilizacji - najpiękniejsze dzieła stworzone ręką człowieka.  

Do Zabaw z historią można dostać się przez podziemny tunel. Rozmieszczone na pozycjach dawnej baterii moździerzy znajdują się tu interaktywne inscenizacje z życia rekruta. Można przywdziać na siebie wirtualny mundur, nauczyć się ładować broń, strzelać do celu z armaty, dowiedzieć się, jak szybko policzyć armatnie kule oraz sprawdzić wiedzę z zakresu wojskowości. 

W dawnym laboratorium amunicyjnym znajduje sie wystawa Hewelianum bez barier prezentująca za pomocą filmów 3D dzieje Góry Gradowej i jej fortyfikacji. Osobom niepełnosprawnym w zwiedzaniu pomogą specjalne makiety dotykowe z brązu przedstawiające teren Hewelianum, panoramę Gdańska i oblicze samego Jana Heweliusza.  

Cykl ekspozycji multimedialnych Człowiek i pocisk (dostępny bezpłatnie) umiejscowiony jest w schonarch i remizach artyleryjskich oraz w laboratorium przy poternie.

Kaponierę południową zajmuje największa z wystaw Energia, niebo i Słońce podzielona na dwie pracownie. W pracowni energii kilkadziesiąt interaktywnych stanowisk pozwala na przeprowadzenie doświadczeń z zakresu zmian różnych form energii w inne (za pomocą m. in. fal tsunami, zjawiska pływów, śruby Archimedesa, kołyski Newtona, a nawet fal dźwiękowych). Jednym z ciekawszych eksperymentów jest badanie przewodzenia prądu przez łańcuch ludzkich ciał. Ponadto można tu zaobserwować, ile energii elektrycznej zużywa sie w każdej domowej kuchni oraz poznać zasady działania różnych rodzajów elektrowni, które tę energię wytwarzają. W pracowni nieba można poznać budowę Układu Słonecznego i całego Wszechświata, a także zapoznać się z różnymi wierzeniami i dawnymi teoriami naukowymi na ten temat. Znajdziemy tu również wiele przyrządów obserwacyjnych wykorzystywanych przez dawnych i współczesnych astronomów oraz poznamy zasady ich działania. Tu znajdują się także stanowiska do eksperymentów z zakresu optyki i badania właściwości światła. Całość uzupełnia wystawa zdjęć wykonanych za pomocą teleskopu w European Southern Observatory, której towarzyszą niezwykłe efekty dźwiękowe.

Szczególnie interesująca jest wystawa matematyczna pod nazwą Łamigłówka znajdująca się w niedużej wartowni nad poterną (podziemnym korytarzem) prowadzącą do baterii moździerzy. Zgromadzono tu ponad 20 stanowisk pozwalających zbadać wiele aspektów arytmetyki i geometrii. Znajdziemy wśród nich wieżę mnożenia ilustrującą przemienność działań, ogromną deskę Galtona pokazującą proces powstawania krzywej Gaussa, wirtualną mapę administracyjną Polski pomagającą odkryć twierdzenie o czterech barwach, świetlny stożek pozwalający badać kształty jego przekrojów i otrzymywać krzywe stożkowe (elipsę, hiperbolę i parabolę), przepływowy przyrząd do ilustrowania twierdzenia Pitagorasa, dynamiczne modele brył obrotowych, zestawy kół pozwalające empirycznie wyznaczać wartość liczby pi, a także tangramy, stanowiska do badania cech podzielności oraz własności liczb trójkątnych i piramidalnch. Układając wielokolorowe warstwy galaretki, zmierzymy się z zasadami kombinatoryki, a przesypując kolorowe granulki, zbadamy zależności między objętościami brył. Dokonując pomiarów cześci własnego ciała, możemy zbadać, na ile nasza budowa zbliżona jest do kanonu piękna - człowieka witruwiańskiego Leonarda da Vinci. Sterując materialnym albo wirtualnym autkiem, możemy odbyć podróż wzdłuż wstęgi Möbiusa lub butelki Kleina. Za pomocą elektronicznego miernika możemy sprawdzić, z jaką dokładnością wyobrażamy sobie metr. Możemy też przekonać się, jak wyglądałaby nasza twarz złożona z dwóch lewych lub dwóch prawych połówek. Wygenerowane w ten sposób obrazy możemy wysłać na swoją skrzynkę mejlową. 

W Łamigłówce odbywa się też wiele okolicznościowych imprez matematycznych, m.in. warsztaty gier planszowych, warsztaty programowania w Scratch'u dla najmłodszych, warsztaty matematycznego origami z okazji Światowego Dnia Origami, czy egzamin z tabliczki mnożenia dla czwartoklasistów z okazji Światowego Dnia Tabliczki Mnożenia, który kończył się nadaniem tytułów Ekspertów d.s. Tabliczki Mnożenia.