Rok 2009 został na wniosek Międzynarodowej Unii Astronomicznej ogłoszony przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Astronomii i przebiega pod hasłem "Odkryj wszechświat dla siebie". Okazję do tego dał jubileusz 400 rocznicy użycia po raz pierwszy teleskopu do obserwacji astronomicznych przez Galileusza. W 1609 roku za pomocą skonstruowanej przez siebie lunety odkrył on cztery największe księżyce Jowisza (zwane dziś galileuszowymi) i fazy Wenus. Obserwacje te potwierdzały heliocentryczną teorię Kopernika i stanowiły przełom w postrzeganiu i rozumieniu kosmosu. Galileusz obserwował też kratery i góry na Księżycu, plamy na Słońcu i Drogę Mleczną (stwierdził, że tworzy ją ogromna liczba pojedynczych gwiazd). Więcej o Galileuszu można przeczytać na Portalu także tutaj i tutaj.
Luneta Galileusza, choć dziś - gdy na orbicie okołoziemskiej umieszczono teleskopy kosmiczne - wydaje się dość prymitywna, zapoczątkowała w astronomii erę obserwacji i doskonalenia teleskopów a każda nowa klasa przyrządów astronomicznych owocowała wieloma ważnymi odkryciami. Współczesne teleskopy naziemne mają lustra o średnicy dochodzącej do 40 m, a teleskopy umieszczone w kosmosie obserwują planety krążące wokół gwiazd innych niż Słońce. Astronomowie radzą sobie nawet w sytuacjach, gdy dokonanie bezpośredniej obserwacji jest niemożliwe. Piszemy o tym na Portalu w artykule Odkryto układ słoneczny bis.
Dzięki postępowi technologicznemu i prowadzeniu obserwacji we wszystkich zakresach widma elektromagnetycznego, a także promieniowania kosmicznego, obserwacji neutrin i fal grawitacyjnych, astronomia nie tylko wyjaśniła pochodzenie i mechanizmy "działania" gwiazd, ale także naszej ziemskiej materii. Trzeba jednak pamiętać, że do prowadzenia obserwacji astronomicznych wystarczy bezchmurne niebo i wzrok skierowany ku gwiazdom, a widok nocnego nieba może dostarczyć niezapomnianych wrażeń estetycznych i doznań intelektualnych.
Historię lunety i teleskopu można poznać na wystawie zorganizowanej w dniach 3 III - 18 IV 2010 przez Muzeum Miejskie Wrocławia.
Międzynarodowy Rok Astronomii ma być okazją do promowania jej niezwykłych odkryć, popularyzowania wiedzy o wszechświecie i jego początkach, przypominania historii tej dziedziny nauki i ludzi, którzy ją tworzyli. W obchody włączyło się 140 krajów. Wiele instytucji nauki i organizacji międzynarodowych organizuje konferencje dla zawodowych astronomów oraz imprezy popularne dla amatorów - miłośników astronomii i zupełnych laików.
Jednym z projektów MRA jest Galileoskop polegający na wyprodukowaniu przy pomocy naukowców i filantropów około miliona niedrogich, dobrej jakości lunet, konstrukcją przypominających oryginalną lunetę Galileusza. Dzięki temu uczniowie na całym świecie będą mogli, naśladując Galileusza, własnoręcznie wykonać obserwacje, które legły u podstaw współczesnej astronomii i fizyki. O innych projektach edukacyjnych związanych z MRA można przeczytać tutaj. W ciągu tego roku zapraszamy szczególnie do odwiedzania na Portalu działu MATEMATYKA WOKÓŁ NAS > W kosmosie.
Inauguracja światowych obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii będzie miała miejsce w Toruniu 19 lutego 2009. Obchody MRA na Dolnym Śląsku rozpoczną się pod patronatem Instytutu Astronomicznego UWr 18 lutego (a właściwie już w noc poprzedzająca ten dzień) w II LO im. Mikołaja Kopernika w Głogowie (ul. Daszyńskiego 15, 67-200 Głogów, tel. 076 728 65 30). Jest to jedyna szkoła na Dolnym Śląsku, która posiada własne obserwatorium astronomiczne, a od 18 lutego 2009 także własne planetarium.
- Cykl wykładów popularnonaukowych - Instytut Astronomiczny UWr, 21 listopada 2008 - 5 czerwca 2009.
- Rok Keplerowski w Żaganiu - inauguracja 14-28 lutego 2009, Żagański Pałac Kultury (w Żaganiu Johannes Kepler - wybitny geometra, fizyk i astronom - spędził ostatnie dwa lata swojego życia).
- Wrocławskie Spotkania Matematyczne - wykład prof. Marka Kordosa z Uniwersytetu Warszawskiego "Zegary Huygensa" - m. in. o usprawnieniu teleskopu Galileusza przez jego
znakomitego holenderskiego ucznia oraz o zastosowaniu matematyki do
skonstruowania dokładnych czasomierzy z wahadlem cykloidalnym i stożkowym - Instytut Matematyczny UWr, 7 marca 2009, godz. 10.15, sala HS. - Wyprawa wrocławskich nauczycieli matematyki i uczniów do Planetarium Śląskiego w Chorzowie, 19 kwietnia 2009.
- Szkolne Warsztaty Astronomiczne XVII Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu - stacja turystyczna Orle w Górach Izerskich, 27-30 kwietnia 2009.
- Astronomiczna majówka w Białkowie - wykłady, warsztaty i obserwacje dla młodzieży, Obserwatorium Instytutu Astronomicznego UWr w Białkowie, 5-7 maja 2009.
- IV Ogólnopolskie Spotkania Astronomiczne OSA 2009, stacja turystyczna Orle w Górach Izerskich, 18-20 września 2009.
- XII Dolnośląski Festiwal Nauki - Instytut Astronomiczny UWr, wrzesień 2009.
Informacje na temat wszystkich imprez odbywających się w Polsce można znaleźć na stronie http://www.astronomia2009.pl .
- Konkurs zadaniowy miesięcznika Delta (trwa do grudnia 2009) - konkurs otwarty. W każdym numerze publikowane są 2 problemy astronomiczne.
- Ciemne niebo nad Polską (trwa 1 czerwca 2009) - konkurs dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych organizowany przez Instytut Fizyki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Polega na wyszukaniu i udokumentowaniu przykładów ilustrujących zjawisko zanieczyszczenia nocnego nieba niepożądanym światłem. Więcej informacji o tym problemie można znaleźć na stronach programu Ciemne Niebo.
- Wszechświat piękny jak malowanie (trwa do 1 czerwca 2009) - konkurs prac plastycznych dla uczniów szkół podstawowych organizowany przez Instytut Fizyki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Oceniana jest wyobraźnia, poziom plastyczny oraz zgodność pracy z obecnym stanem wiedzy astronomicznej.
- Victor - Dolnośląski Konkurs Nauk Przyrodniczych (etap szkolny 17-18 II, finał 6 IV) - I edycja konkursu dla gimnazjów z Dolnego Śląska organizowanego przez Gimnazjum nr 29 we Wrocławiu (ul. Kraińskiego 1). Etap szkolny ma formę testu, a międzyszkolny e-testu (z użyciem pilotów).
