Komitet Główny Olimpiady Astronomicznej
Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika
41-500 Chorzów, skr. poczt. 10
e-mail: olimpiada@planetarium.chorzow.net.pl
strona domowa olimpiady
Zgłoszenia - do 30 IX 2019
etap pierwszy
I seria - do 17 X 2019
II seria i zadanie obserwacyjne - do 18 XI 2019
etap drugi - 20 I 2020
etap trzeci - 12-15 III 2020
XII Międzynarodowa Olimpiada Astronomii i Astrofizyki 13-22 IX 2020, Bogota (Kolumbia)
XXV Międzynarodowa Olimpiada Astronomiczna IX/X 2020, Matera (Włochy)
Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii. Często nawiązuje do najnowszych wydarzeń astronomicznych. Duża liczba zadań rachunkowych wymaga od uczestnika dobrego opanowania warsztatu matematycznego. Olimpiada sprawdza wiedzę teoretyczną i praktyczną. Składa się z trzech etapów. Pierwszy etap jest korespondencyjny i podzielony na część zadaniową i obserwacyjną. Wyniki wysyła się za pośrednictwem szkoły do Komitetu Głównego. Można też przesyłać wyniki własnych obserwacji z ostatniego roku. Etap drugi i trzeci odbywają się w warunkach kontrolowanej samodzielności - etap okręgowy w kilku miastach w Polsce, a finał w Planetarium Śląskim w Chorzowie. Dla finalistów i ich nauczycieli organizowane są specjalne seanse pokazowe.
Olimpiada jest organizowana przy wsparciu Ministerstwa Edukacji Narodowej, Komitetu Astronomii PAN, Fundacji Astronomii Polskiej im. Mikołaja Kopernika oraz Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii.
Olimpiady krajowe odbywają się od 1957 roku. Od 1996 roku organizowana jest Międzynarodowa Olimpiada Astronomiczna, a od 2007 roku także Międzynarodowa Olimpiada Astronomii i Astrofizyki.
- Olimpiada jest organizowana dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Mogą w niej także
uczestniczyć uczniowie szkół podstawowych, rekomendowani przez dyrekcję szkoły. - Tematyka olimpiady wiąże ze sobą astronomię, fizykę i astronomiczne aspekty geografii. Często nawiązuje do najnowszych wydarzeń astronomicznych. Duża liczba zadań rachunkowych wymaga od uczestnika dobrego opanowania warsztatu matematycznego.
- Zawody są trójstopniowe.
- Zawody I stopnia mają charakter korespondencyjny. Zadania rozwiązuje się w domu. Można konsultować się z nauczycielem.
- W zawodach I stopnia każdy uczestnik rozwiązuje dwie serie zadań teoretycznych (za każdym razem wybiera 3 z 4 zadań w zestawie) oraz zadanie obserwacyjne (wybiera jedno z trzech). Jeśli zawodnik rozwiąże więcej zadań, do klasyfikacji zaliczane są trzy najwyżej ocenione z każdej serii i zadanie obserwacyjne.
- W ramach zadania obserwacyjnego można też przysłać wyniki własnych obserwacji z ostatniego roku. Wysłanie zadania obserwacyjnego jest warunkiem koniecznym udziału w Olimpiadzie.
- Zadania obu serii zamieszczane są w internecie.
- Rozwiązania zadań zawodów I stopnia należy przesłać za pośrednictwem szkoły na adres Komitetu Głównego z zachowaniem podanych terminów. Decyduje data stempla pocztowego.
- Rozwiązania zadań powinny być krótkie i zwięzłe, ale z wystarczającym uzasadnieniem. W przypadku polecenia samodzielnego wyszukania danych, należy podać ich źródło. Jako dane traktuje się również podręcznikowe stałe astronomiczne i fizyczne.
- Powiadomienia o zakwalifikowaniu do zawodów kolejnych stopni otrzymają jedynie uczniowie do nich awansujący.
- Rozwiązywanie zadań zawodów II stopnia i III stopnia odbywa się w warunkach kontrolowanej samodzielności i ograniczonego czasu.
- Zawody II stopnia organizowane są w kilku miastach w Polsce, a finał odbywa się w Planetarium Śląskim w Chorzowie.
- Jednym z zadań finałowych jest przeprowadzenie samodzielnej obserwacji astronomicznej, jeśli pozwala na to pogoda. Wśród zadań finałowych znajduje się też zadanie sprawdzające znajomość wyglądu nieba, rozwiązywane pod sztucznym niebem planetarium.
- O uprawnieniach w przyjmowaniu na wyższe uczelnie laureatów i finalistów olimpiady decydują senaty uczelni. Informacje na ten temat są umieszczane na ich stronach internetowych.
Zawody I stopnia
1. W lutym 1987 roku w Wielkim Obłoku Magellana zaobserwowano wybuch supernowej SN 1987A, której jasność obserwowana w maksimum wynosiła mv = + 3 magnitudo. Oblicz moc promieniowania tej supernowej w chwili, gdy osiągnęła największą jasność i porównaj z mocą promieniowania Słońca. Dane potrzebne do rozwiązania zadania wyszukaj samodzielnie.
2. Do szkolnej pracowni wyposażonej w kamerę CCD o wymiarach 9 x 13 mm i rozmiarach pojedynczego piksela 7,4 x 7,4 µm potrzebny jest nowy teleskop. Zaproponuj wersję teleskopu, która w pełni wykorzystałaby zdolności rozdzielcze kamery. Teleskop powinien objąć taki obszar nieba, aby na obrazie uzyskanym z kamery zmieściła się cała galaktyka M101.
3. Po ustaniu obecnych procesów termojądrowych Słońce zwiększy swój promień do 1,2·108 km, przechodząc w stadium czerwonego olbrzyma. Jego temperatura efektywna spadnie do około 3000 K. Która z planet naszego Układu znajdzie się wtedy najbliżej strefy odpowiadającej obecnym warunkom energetycznym w odległości Ziemia–Słońce? Jaka będzie średnica kątowa Słońca oglądanego z tej planety?
4. Jak w ostatnim dwudziestoleciu zmieniały się poglądy na wiek Wszechświata? Z jaką dokładnością go szacowano? W opracowaniu podaj źródła swoich informacji. Rozwiązanie nie powinno być objętościowo większe niż dwie strony maszynopisu (1800 znaków na stronie).
Zadania obserwacyjne
Rozwiązanie zadania obserwacyjnego powinno zawierać: dane dotyczące przyrządów użytych do obserwacji i pomiarów, opis metody i program obserwacji, standardowe dane dotyczące przeprowadzonej obserwacji (m.in. datę, czas, współrzędne geograficzne, warunki atmosferyczne), wyniki obserwacji i ich opracowanie oraz ocenę dokładności uzyskanych rezultatów. W przypadku zastosowania metody fotograficznej należy dołączyć negatyw lub odpowiedni wydruk komputerowy.
1. Wykonaj fotografie sfery niebieskiej w sposób umożliwiający wyznaczenie z nich szerokości geograficznej miejsca obserwacji. Wyznacz tę szerokość i oceń dokładność uzyskanego wyniku.
2. Na podstawie wizualnych lub fotograficznych obserwacji roju Perseidów lub Orionidów oszacuj błąd wyznaczenia jego radiantu.
