czerwiec 2016

Zad. 1. Stanisław Ulam (1909-1984) - matematyk lwowski i amerykański, współtwórca bomby termojądrowej. Jesienią 1945 roku Ulamowie przeniesli sie do Los Angeles, gdzie Stanisław został profesorem na University of Southern California. Opisana historia miała miejsce na początku 1946 roku.

Zad. 2. Pseudonimy literackie matematyków:

• Louis de Montalte - pod takim pseudonimem francuski matematyk Blaise Pascal (1623-1662) wydał dzieło "Prowincjałki", w którym zwalczał etykę jezuitów. Zostały one objęte zakazami kościelnymi i cywilnymi, a w 1660 roku Ludwik XIV nakazał ich spalenie.
• Zachariasz Krytykiełło, Przemyślanka, Zygmunt Szczeropolski - to pseudonimy, pod jakimi w "Dzienniku Wileńskim" publikował swoje listy i pamiętniki matematyk i pedagog Jan Śniadecki (1756-1830).
• Lewis Carroll - Charles Lutwidge Dodgson (1832-1898) - profesor matematyki na Uniwersytecie w Oxfordzie.
• John Taine - Eric Temple Bell (1883-1960) - matematyk amerykański pochodzenia szkockiego, publikował pod pseudonimem powieści science-fiction.
• Paul Mongré - pseudonim, pod jakim prace literackie i filozoficzne publikował wrocławski matematyk Felix Hausdorff (1868-1942).
• Student - William Gosset (1876-1937) - angielski statystyk, pracownik browarów Guinessa, publikował pod pseudonimem, aby uniknąć oskarżenia o ujawnianie tajemnic handlowych firmy, od niego pochodzi nazwa rozkładu prawdopodobieństwa t-Studenta.
• Kumbel (nagrobek) - pseudonim pod jakim holenderski matematyk Piet Hein (1905–1996) publikował swoje satyryczne wiersze podczas niemieckiej okupacji.
• Nicolas Bourbaki - grupa matematyków w składzie: Claude Chevalley, Jean Coulomb, Jean Delsarte, Jean Dieudonné, Charles Ehresmann, René de Possel, Szolem Mandelbrojt i André Weil, później dołączyli Laurent Schwartz, Jean-Pierre Serre, Jacques Dixmier, Jean-Louis Koszul, François Bruhat, Adrien Douady, Alexander Grothendieck, Samuel Eilenberg, Serge Lang i Roger Godement.

Pseudonimy przyjęte z konieczności:

• Joachim Retyk -  prawdziwe nazwisko Georga Joachima Iserina (1514-1574) - profesora matematyki z Wittenbergi, którego ojciec został w 1528 roku oskarżony o czary, skazany i ścięty, a rodzinie zakazano używania jego nazwiska. Joachim przyjął nazwisko Retyk od rzymskiej nazwy prowincji Recja, w której się urodził.
• Antoine-August Le Blanc - pod takim fikcyjnym nazwiskiem Marie-Sophie Germain (1776-1831) studiowała wykłady Lagrange'a na Ecole Polytechnique, kobiety nie miały wówczas dostępu do studiów.
• Grzegorz Krochmalny to okupacyjne fikcyjne nazwisko, pod którym ukrywał się Hugo Steinhaus (1887-1972).
• Alfred Tarski - nazwisko przyjęte w 1923 roku przez Alfreda Teitelbauma (1901-1983), który zmienił też wiarę z żydowskiej na katolicką, co było spowodowane patriotycznym związkiem z Polską oraz silnym w okresie międzywojennym antysemityzmem, który blokował Żydom możliwość zrobienia kariery uniwersyteckiej.
• Pierre Raneau - to fikcyjne nazwisko, pod jakim we Francji działał polski kryptolog Marian Rejewski (1905-1980), w ewidencji polskiego wywiadu figurował pod pseudo­nimem „Oksza”.
• Edward Marczewski - na takich papierach wydostał się z warszawskiego getta Edward Szpilrajn (1907-1976), po wojnie nie wrócił do swojego rodowego nazwiska.

Zad. 3.
a) Pantograf - odbierak prądu z sieci trakcyjnej lub wynaleziony w 1603 przyrząd służący do wykonywania rysunków w skali. Przegub krzyżakowy stosowany w dawnych tramwajach był wynalazkiem włoskiego matematyka Girolamo Cardana (1501-1596).
b) Kompas - w języku angielskim oznacza zarówno kompas jak i cyrkiel (compass i compasses). Wspólne obu dziedzinom są też takie pojęcia jak atlas, mapa, poziomica, granica. Odwzorowania kartograficzne (np. odwzorowanie Mercatora) są ściśle określonymi matematycznie sposobami płaskiego przedstawienia powierzchni krzywych z zachowaniem pewnych niezmienników. Włoski matematyk Girolamo Cardano wynalazł tzw. zawieszenie Cardana, które umożliwiało poziome zawieszenie kompasu, zegara, żyrokompasu, uniezależniając ich położenie od kołysania statku. Pierwszy zegar tautochroniczny umożliwiający żeglugę i wyznaczenie położenia na kuli ziemskiej był wynalazkiem holenderskiego matematyka Christiana Huygensa (1629-1695).
c) Kroczek - ryba w drugim roku życia hodowana w celach zarybieniowych lub cyrkiel służący do odmierzania małych odcinków. Skalar - ryba słodkowodna z rodziny pielęgnicowatych lub wielkość niewektorowa, element ciała, nad którym rozpięta jest przestrzeń liniowa.