Zad. 1. Większość polskich rzeczowników mających formy męskie i żeńskie tworzy żeńskie jako pochodne (tzw. derywaty) męskich, np. "sędzina", "heroina", "królowa", "kierowniczka", "synowa" (czasem derywaty nie oznaczają znaczeniowych odpowiedników męskich form bazowych). Odwrotne zjawisko występuje jednak w wypadku słów "wdowiec" i "wdowa" - pierwsze jest pochodną drugiego. Dlaczego taka jest między nimi relacja? Podaj rzeczownik oznaczający kobietę, dla którego polszczyzna nie tworzy w ogóle formy męskiej.
Zad. 2. Poniżej lista kilku słów w trzech językach, z których dwa mają wspólnego przodka, a trzeci nie jest z nimi spokrewniony. Jak można ustalić, który jest tym trzecim?
Zad. 3. Aby możliwie losowo zaburzyć porządek alfabetyczny, językoznawcy stosują nieraz słowniki a tergo (łac. "od tyłu"), czyli spisy wyrazów w kolejności alfabetycznej ich końcowych liter. Np. uporządkowane a tergo są wyrazy "żaba", "człowiek", "pies", "kot". Jaki jednowyrazowy polski liczebnik oznaczający liczbę mniejszą od biliarda będzie pierwszy, a jaki ostatni w ich spisie a tergo?
język A
język B
język C
znaczenie
dakîka
dakika
daka
minuta
ra's
kichwa
roš
głowa
daftar
daftari
maxberet
zeszyt
šams
jua
šemeš
słońce
nafs
moyo
nefeš
dusza
habar
habari
xadaša
wiadomość
rigl
mguu
regel
noga
wizâra
wizara
misrad
ministerstwo
Pełne odpowiedzi, ocenione na 3 pkt. nadesłali w grudniu Anusza Roczniak z I LO w Krakowie, Jakub Sygnowski z ZSO nr 1 w Przysusze oraz Wojciech Tomiczek, bezrobotny z Lipowej.
U progu nowego roku na szczycie rankingu Ligi Lingwistycznej są:
- z 8,5 pkt. - Wojciech Tomiczek z Lipowej,
- z 7,5 pkt. - Krystyna Lisiowska z Warszawy i Michalina Sieradzka z Wrocławia,
- z 7 pkt. - Juliusz Braun z Kielc.
Gratulujemy!
Zad. 1. Słowo "wdowa" powstało w kulturze patriarchalnej, gdzie utrata współmałżonka miała o wiele większy wpływ na status kobiety niż mężczyzny, stąd to taka kobieta zyskała najpierw specjalne określenie. Podobnie jest np. w językach germańskich: widow -> widower, Witwe -> Witwer. Określeniami kobiet, które nie mają w polszczyźnie męskich odpowiedników, są np. "przedszkolanka", "kosmetyczka" czy "prostytutka". Męskie odpowiedniki, które nie są spokrewnione z rzeczownikiem żeńskim, mają np. słowa "matka", "babcia", "dziewczyna".
Zad. 2. Języki spokrewnione mają wspólnego przodka, z którego mogą pochodzić ich starsze słowa, należące do tzw. słownictwa podstawowego. Jest tak z językami A i C (w rzeczywistości języki semickie - odpowiednio arabski i hebrajski), natomiast język B (suahili - z rodziny języków bantu) wykazuje podobieństwa do języka A tylko w zakresie tzw. słownictwa kulturowego, co jest w tym wypadku skutkiem ponadtysiącletniego oddziaływania języka arabskiego (i licznych z niego zapożyczeń) w wyniku częstych kontaktów użytkowników tych języków i mimo że aż ok. 1/3 słownictwa suahili wykazuje arabskie pochodzenie, nie świadczy to o pokrewieństwie języków.
Zad. 3. 20 i 3.
