- STRONA GŁÓWNA
- MAPA PORTALU
- KALENDARZ
- O PORTALU
- WYKRESownik Edytor wzorów TeXa
Zad. 1. Większość polskich rzeczowników mających formy męskie i żeńskie tworzy żeńskie jako pochodne (tzw. derywaty) męskich, np. "sędzina", "heroina", "królowa", "kierowniczka", "synowa" (czasem derywaty nie oznaczają znaczeniowych odpowiedników męskich form bazowych). Odwrotne zjawisko występuje jednak w wypadku słów "wdowiec" i "wdowa" - pierwsze jest pochodną drugiego. Dlaczego taka jest między nimi relacja? Podaj rzeczownik oznaczający kobietę, dla którego polszczyzna nie tworzy w ogóle formy męskiej.
Zad. 2. Poniżej lista kilku słów w trzech językach, z których dwa mają wspólnego przodka, a trzeci nie jest z nimi spokrewniony. Jak można ustalić, który jest tym trzecim?
język A | język B | język C | znaczenie |
dakîka | dakika | daka | minuta |
ra's | kichwa | roš | głowa |
daftar | daftari | maxberet | zeszyt |
šams | jua | šemeš | słońce |
nafs | moyo | nefeš | dusza |
habar | habari | xadaša | wiadomość |
rigl | mguu | regel | noga |
wizâra | wizara | misrad | ministerstwo |
Zad. 3. Aby możliwie losowo zaburzyć porządek alfabetyczny, językoznawcy stosują nieraz słowniki a tergo (łac. "od tyłu"), czyli spisy wyrazów w kolejności alfabetycznej ich końcowych liter. Np. uporządkowane a tergo są wyrazy "żaba", "człowiek", "pies", "kot". Jaki jednowyrazowy polski liczebnik oznaczający liczbę mniejszą od biliarda będzie pierwszy, a jaki ostatni w ich spisie a tergo?
Wyniki:
Pełne odpowiedzi, ocenione na 3 pkt. nadesłali w grudniu Anusza Roczniak z I LO w Krakowie, Jakub Sygnowski z ZSO nr 1 w Przysusze oraz Wojciech Tomiczek, bezrobotny z Lipowej.
U progu nowego roku na szczycie rankingu Ligi Lingwistycznej są:
- z 8,5 pkt. - Wojciech Tomiczek z Lipowej,
- z 7,5 pkt. - Krystyna Lisiowska z Warszawy i Michalina Sieradzka z Wrocławia,
- z 7 pkt. - Juliusz Braun z Kielc.
Gratulujemy!
Odpowiedzi:
Zad. 1. Słowo "wdowa" powstało w kulturze patriarchalnej, gdzie utrata współmałżonka miała o wiele większy wpływ na status kobiety niż mężczyzny, stąd to taka kobieta zyskała najpierw specjalne określenie. Podobnie jest np. w językach germańskich: widow -> widower, Witwe -> Witwer. Określeniami kobiet, które nie mają w polszczyźnie męskich odpowiedników, są np. "przedszkolanka", "kosmetyczka" czy "prostytutka". Męskie odpowiedniki, które nie są spokrewnione z rzeczownikiem żeńskim, mają np. słowa "matka", "babcia", "dziewczyna".
Zad. 2. Języki spokrewnione mają wspólnego przodka, z którego mogą pochodzić ich starsze słowa, należące do tzw. słownictwa podstawowego. Jest tak z językami A i C (w rzeczywistości języki semickie - odpowiednio arabski i hebrajski), natomiast język B (suahili - z rodziny języków bantu) wykazuje podobieństwa do języka A tylko w zakresie tzw. słownictwa kulturowego, co jest w tym wypadku skutkiem ponadtysiącletniego oddziaływania języka arabskiego (i licznych z niego zapożyczeń) w wyniku częstych kontaktów użytkowników tych języków i mimo że aż ok. 1/3 słownictwa suahili wykazuje arabskie pochodzenie, nie świadczy to o pokrewieństwie języków.
Zad. 3. 20 i 3.