grudzień 2021

Zad. 1. Łatwo ustalić znaczenie poszczególnych słów:

• rzeczowniki: sileng - woda, tela - siekiera, nutsu - dziecko
• okoliczniki miejsca i czasu: mwesak - w górę, mwisib - w dół, mwamba - tutaj, mwatbo - właśnie
• czasowniki: mwamni - pije, mwegau - rośnie, mwegalgal - raczkuje, mworob - biegnie, mweselkani - niesie, mwelebte - przynosi (forma dokonana).

Trzeba też zwrócić uwagę na związki frazeologiczne, np:

• spada = idzie w dół,
• podnosi = niesie w górę,
• woda płynie = woda biegnie (także po angielsku water runs).

A. a) Sesesrakan mweselkani sileng mwisib.
b) Nutsu mwatbo mwegani.
c) Mabontare mwegani bwet.
d) Nutsu mwegalgal mwabma.
e) Sesesrakan muhural mwisib.
f) Butsukul mwatbo mwegau mwesak.
g) Mwesak.

B. a) Nauczyciel niesie tutaj batata.
b) Woda spływa / płynie w dół.
c) Przynosi batata pod /na górę. (nie podnosi = niesie w górę = mweselkani ... mwesak)

Zad. 2. Kody Z1300 dostosowano do częstości występowania poszczególnych liter w języku angielskim. Podobnie postąpił Samuel Morse (1791-1872), projektując z kropek i kresek znaki swojego alfabetu - najczęsciej występujące miały najkrótsze kody.

Obecnie częstość występowania liter w tekstach potocznych w języku angielskim jest następująca:
E - 11,2% M - 3,01%
A - 8,5% H - 3,00%
R - 7,6% G - 2,5%
I - 7,5% B - 2,1%
O - 7,2% F - 1.81%
T - 6.9% Y - 1.80%
N - 6.6% W - 1.3%
S - 5.7% K - 1.1%
L - 5.5% V - 1.0%
C - 4.5% X - 0.3%
U - 3.6% Z - 0.27%
D - 3.4% J - 0.197%
P - 3.2% Q - 0.196%

Morse pracował na znacznie krótszej próbce tekstu i otrzymał następujące częstości:
12 000 - E
9 000 - T
8 000 - A, I, N, O, S
6 400 - H
6 200 - R
4 400 - D
4 000 - L
3 400 - U
3 000 - C, M
2 500 - F
2 000 - W, Y
1 700 - G, P
1 600 - B
1 200 - V
800 - K
500 - Q
400 - J, X
200 - Z

Oto kody małych liter Z1300 w zestawieniu ze znakami alfabetu Morse'a:
e - 21 (·)
t - 22 (–)
a - 31 (· –)
o - 32 (– –)
i - 41 (· ·)
n - 42 (– ·)
s - 43 (· · ·)
r - 44 (· – ·)
h - 231 (· · · · ·)
l - 232 (· – · ·)
d - 233 (– · ·)
u - 241 (· · –)
c - 242 (– · – ·)
m - 243 (– –)
f - 244 (· · – ·)
g - 341 (– – ·)
p - 342 (· – – ·)
y - 343 (– · – –)
w - 344 (· – –)
b - 2341 (– · · · )
v - 2342 (· · · –)
k - 2343 (– · –)
x - 23441 (– · · –)
q - 23442 (– – · –)
j - 23443 (· – – –)
z - 23444 (– – · ·)
oraz: 33 - duża litera, 12 - spacja, 331 - koniec

A. hello is anybody listening

B. a) 23121232342331
b) 332433134323331343124331343233313431334333323343331

Zad. 3. W skrótowcach TeX i Xmas litera X oznacza grecką literę chi (wym. ang. kaj), która ma taki sam kształt jak łacińska litera iks.

Litera chi rozpoczyna greckie słowo Χριστος (wym. christos), po angielsku Christ (wym. krajst). Od XV wieku imię Chrystusa zastępowano grecką literą chi lub kombinacją liter chi (X) i ro (P) - Christ Rex (jak na rysunku poniżej) i stąd wywodzi się tradycja pisania Xmas. Napis ten należy czytać kristmas, chociaż można spotkać się z wymową eksmas (dla żartu lub podkreślenia zeświecczonego charakteru świąt). Współcześnie ten skrótowiec spotykany jest także w imonach: Xina - Christina, Xopher - Christopher.

Litery TeX w nazwie edytora tekstów naukowych (głównie matematycznych i technicznych) oznaczają greckie litery τ, ε oraz χ (tau, epsilon i chi) tworzące początek greckiego słowa τέχνη (technē) oznaczającego sztukę / rzemiosło, od którego pochodzi wyraz technika. Greckie litery zastosowano dla podkreślenia, że są w tym edytorze łatwo dostępne. Nazwa edytora nawiązuje do wcześniejszego edytora tektów naukowych ChiWriter [czyt. kaj-rajter] rozwijanego w latach 1986-1996 (wypartego z rynku przez MS Word i TeXa).