maj 2022

Zad. 1. a) Galileo Galilei w testamencie zaznaczył, że pragnie być pochowany obok pochów ojca i innych przodków w bazylice św. Krzyża (Santa Croce) we Florencji. Tam dziś znajduje się nagrobek Galileusza, ale w obawie przez gniewem Kościoła pogrzeb uczonego w 1642 odbył się ukradkiem, a jego ciało pochowano nie w rodzinnym grobowcu, a w niszy pod dzwonnicą obok kaplicy Nowicjatu. Dopiero sto lat po śmierci Galileusza w 1734 Święte Oficjum wyraziło zgodę na wzniesienie mauzoleum w bazylice Santa Croce i 12 marca 1737 szczątki uczonego zostały ekshumowane i przeniesione do grobowca, którego oficjalne odsłonięcie odbyło się 6 czerwca 1737.

b) Jakub Bernoulli - szwajcarski matematyk - pragnął, aby na jego nagrobku umieścić złotą spiralę (logarytmiczną), badaniu własności której oddawał się z upodobaniem i nazywał ją cudowną spiralą (spira mirabilis). Jego woli nie spełniono, gdyż artysta wykonujący tablicę epitafijną (wisi w katedrze w Bazylei) pomylił spiralę logarytmiczną ze spiralą Archimedesa (o stałym skoku) i tę właśnie umieścił na nagrobku.

c) Carl Friedrich Gauss - książę matematyków - w testamencie zażyczył sobie, aby na jego grobie znalazł się 17-kąt foremny, którego konstruowalność udowodnił jako 17-letni młodzieniec i do końca życia cenił sobie to osiągnięcie, które przesądziło, że został matematykiem. Pochowany jest na starym cmentarzu parafialnym w Getyndze, ale na grobie nie ma wyrytego 17-kąta, który przyznajmy szczerze, wygląda jak lekko skancerowane koło. Natomiast na pomniku Gaussa w Brunszwiku (mieście, w którym się urodził i chodził do szkoły elementarnej) umieszczono 17-kąt foremny ale gwiaździsty (który wygląda znacznie lepiej pod względem estetyki).

d) Zygmunt Janiszewski podczas epidemii grypy hiszpanki (na którą zmarł w 1920) spisał testament, w którym odziedziczony po rodzicach majątek przeznaczył na kształcenie jednostek wybitnie zdolnych lub na prace teoretyczne mające na celu udoskonalenie szkolnictwa. Po śmierci matematyka do realizacji tych celów zostało powołane towarzystwo jego imienia. Natomiast swoje ciało zapisał na potrzeby nauki (prosektorium uniwersyteckiemu lub innemu, według uznania wykonawców testamentu). W szczególności mózg i czaszkę nakazał przekazać badaczowi, dla którego prac stanowiłyby materiał. Tłumaczył, że nie chce dzielić ludzi na wyjętych poza nawias, których ciał można używać do badań, i na szanowanych obywateli, którym należy się pogrzeb i grób.  Tego zapisu nie spełniono, gdyż w chwili pogrzebu (na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie) testament nie był znany. 

e) Maryam Mirzakhani – irańska matematyczka, pierwsza kobieta uhonorowana medalem Fieldsa w 2014 (walczyła już wówczas z rakiem piersi) - kiedy umierała w 2017 w wieku 40 lat, prosiła w testamencie o przyznanie jej osieroconej córce obywatelstwa irańskiego, które bezskutecznie próbowała dla niej za życia uzyskać. Mirzakhani studia matematyczne ukończyła w Teheranie, doktorat zrobiła na Harvardzie i pracowała jako profesor na Uniwersytecie Stanforda w USA. Mimo nacisków społecznych jej ostatnia wola nie została spełniona, gdyż była żoną Czecha, a zgodnie z irańskim prawem dzieci nabywają obywatelstwo za pośrednictwem ojców, nie matek.

Zad. 2. Początkowo ciała zamordowanych profesorów lwowskich były pochowane na Wzgórzach Wuleckich (w miejscu dzisiejszego pomnika), jednak ekshumowano je nocą z 7 na 8 października 1943 w celu zatarcia śladów zbrodni, przewieziono do Lasu Krzywczyckiego i 9 października wraz z kilkuset innymi zwłokami spalono na stosie, a popioły rozsypano na pobliskich polach. Zwłoki były wydobyte na rozkaz Niemców przez specjalny oddział złożony z Żydów, określany jako Sonderkommando 1005. Jego członkowie zauwazyli, że w mogile wuleckiej pochowane były ważne osoby, wszystkie w garniturach, więc wyjmowali z nich dokumenty, co umożliwiło późniejszą identyfikację ofiar. Nie było wśród nich matematyka, rektora Politechniki Lwowskiej, premiera pięciu rządów RP - Kazimierza Bartla - którego miejsce śmierci i ew. pochówku do dziś nie jest znane.

Zad. 3. Pamiątki po słynnych matematykach w czeskiej Pradze:

• Orloy - zegar astronomiczny na Rynku Starego Miasta stworzony w
  1410 przez zegarmistrza Mikulasa Kadana i matematyka - Jana Schindela,
• tablica pamiątkowa na domu "U zlateho noha" przy ul. Nový Svět, gdzie mieszkał Tycho Brahe (noszący złotą protezę nosa, który w młodości stracił w pojedynku),
• grób Tychona Brahe w kościele NMP przed Tynem na praskim Rynku,
• tablica pamiątkowa na domu "U Francuskiej Korony" przy ulicy Karlovej 4 na Starym Mieście, gdzie mieszkał Jan Kepler,
• fontanna na dziedzińcu tego domu (w postaci sfery armilarnej) i Muzeum Keplera,
• wspólny pomnik Tycho Brahe i Jana Keplera Na Pohořelci przed budynkiem gimnazjum im. Keplera, w tym miejscu znajdowało się ich obserwatorium,
• grająca fontanna w Ogrodach Królewskich przed Belwederem (Letnim Pałacem Królowej Anny), gdzie Kepler prowadził obserwacje,
• grób żony i syna Keplera w kościele św. Idziego na Starym Mieście (zmarli podczas epidemii ospy),
• wieża astronomiczna, w której mieściło się obserwatorium założone przez Josepha Steplinga, w niej linia południkowa i inne oryginalne instrumenty astronomiczne w Klementinum,
• pomnik Josepha Steplinga w formie kupidyna wykonanego z białego marmuru na polecenie cesarzowej Marii Teresy na dziedzińcu Klementinum,
• tablica pamiątkowa Bernarda Bolzano na budynku przy ulicy Celetnej, gdzie mieszkał,
• tablica pamiątkowa z płaskorzeźbą głowy Alberta Einsteina na Rynku, na domu "Przy białym Jednorożcu", gdzie podczas pobytu w Pradze w latach 1911 i 1912, w salonie Berty Fantovej Einstein grywał na skrzypcach dla przyjaciół,
• groby matematyków: m.in. Bernarda Bolzano, Stanislava Vydry, Adama Bittnera na cmentarzu Olšany.