30 IV 1919 roku urodził się w Warszawie prof. Bolesław Gleichgewicht - emerytowany pracownik IM UWr, równolatek (co do miesiąca) Polskiego Towarzystwa Matematycznego, laureat nagrody głównej PTM im Samuela Dicksteina (z 1989 roku). Z okazji jego 100 urodzin poświęcamy mu ten odcinek Ligi Zadaniowej. Odpowiedzi na zadane poniżej pytania można znaleźć w wielu źródłach. Niezależnie od tego zachęcamy do lektury wspomnień profesora Z zapisków szpiona pijanicy dostępnych w internecie (a pod koniec roku szkolnego także w wydaniu książkowym).
Zad. 1. Jakie kierunki, na jakich uczelniach i w jakich latach studiował Bolesław Gleichgewicht?
Zad. 2. Na jakim egzaminie BG musiał wyprowadzić równanie soczewki?
Zad. 3. Z kim, gdzie i kiedy BG rozegrał swoją najbardziej znaną partię szachów?
W kwietniu punkty zdobyli:
- 3 pkt: Daria Bumażnik - studentka chemii i toksykologii sądowej, Krystyna Lisiowska - redaktor z Warszawy, Bolesław Mokrski - emerytowany nauczyciel z Przyszowic,
- 2 pkt: Zygmunt Krawczyk - nauczyciel w SLO Żary.
Zad. 1. W 1937 roku Bolesław Gleichgewicht ukończył warszawskie gimnazjum im. Reja i rozpoczął studia.
- 1937–1939: studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim do wybuchu II wojny światowej,
- 1939 – zdał egzaminy wstępne do Instytutu Nauczycielskiego w Łucku na Wydział Fizyki, ale nie został przyjęty ze względu na pochodzenie,
- 1945–1950: studiował matematykę na Uniwersytecie w Odessie, którą ukońcvzył z wyróżnieniem,
- 1956–1961: odbył studia doktoranckie w Instytucie Matematycznym Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zad. 2. Bolesław Gleichgewicht musiał wyprowadzić równanie soczewki jesienią 1939 na ustnym egzaminie wstępnym do Instytutu Nauczycielskiego w Łucku, przygotowującego w 2-letnim cyklu nauczycieli dla klas V–VII szkół podstawowych. Gleichgewicht nie znał wtedy dobrze języka rozyjskiego, ale egzaminatorem okazał się Polak, który, dowiedziawszy się, że Gleichgewicht studiował przez 2 lata fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, uznał, że egzaminowanie go nie ma sensu i dał mu tylko dwa proste pytania pro forma: ile wynosi przyspieszenie ziemskie i wyprowadzenie wzoru na soczewkę. Odpowiedź przerwał w połowie i wystawił ocenę bardzo dobrą. Do Instytutu Gleichgewicht nie został jednak przyjęty.
Zad. 3. Najbardziej znana partia szachów Gleichgewichta została rozegrana w 1949 roku na uniwersytecie w Odessie z Jefimem Gellerem (1925-1998) - późniejszym szachowym arcymistrzem, wielokrotnym uczestnikiem turniejów międzystrefowych, turniejów i meczów pretendentów do tytułu mistrza świata, siedmiokrotnym mistrzem olimpijskim, dwukrotnym mistrzem ZSRR, a wówczas studentem chemii, uczestnikiem Szachowych Mistrzostw ZSRR, który w swoim debiutanckim starcie w 1949 roku otarł się o tytuł mistrza kraju. Była to symultana, w której szachownica Gleichgewichta została poddana jako przedostatnia.
Natomiast pierwsza partia Gleichgewichta, która trafiła do annałów szachowych, została rozegrana w 1936 roku podczas I Turnieju Międzyszkolnego w Warszawie ze Stanisławem Gawlikowskim - późniejszym wielokrotnym reprezentantem Polski w szachach. Partie te i wiele innych ciekawych rozgrywek szachowych Gkleichgewichta są opisane tutaj. Tam też opisane jest ponowne spotkanie Gleichgewichta z Gawlikowskim w 1960 roku podczas Szachowych Mistrzostw Polski.
