maj 2019

Zad. 1. Średniowieczne uniwersytety były wzorowane na starożytnych placówkach nauczania akademickiego. Najbardziej znane były:

• Akademia Platońsa (zał. 387 r. p. n.e. w Atenach),
• Muzeum Aleksandryjskie tzw. Musejon (zał. 295 p.n.e. założone przez władcę Egiptu Ptolemeusza I Sotera),
• Uniwersytet w Konstantynopolu (zał. 425 przez Teodozjusza),
• Szkoła Pałacowa Karola Wielkiego w Akwizgranie (zał. 782),
• Dom Mądrości w Bagdadzie (zał. 830 przez kalifa abbasydzkiego Al-Mamuna)
• Uniwersytet Qaraouiyine w Fezie, Maroko (zał. 859),
• Uniwersytet Al-Azhar w Egipcie (zał. 970),

Najstarsze uniwersytety w Europie:

• Uniwersytet Boloński (zał. 1088) – Giovanni Cassini, Scipione del Ferro, Luca Pacioli, Maria Agnesi,
• Uniwersytet Paryski, obecnie Sorbona (zał. 1100) – Jan z Holywood, Mikołaj z Presme, Rene Descartes, Marin Mersenne, Jean le Rond d’Alembert, Jules Henri Poincaré,
• Uniwersytet Oksfordzki (zał. 1167) – Edmund Halley, Marcus du Sautoy, Charles Lutwidge Dodgson (znany jako Lewis Carroll), Andrew Wiles,
• Uniwersytet Modeński (zał. 1175) – Paolo Cassiani, Paolo Ruffini, Tommaso Boggio,
• Uniwersytet w Cambridge (zał. 1209) – Charles Babbage, John Venn, Issac Barrow, Isaac Newton, Godfrey Hardy, Bertrand Russell, John Littlewood, Augustus de Morgan,
• Uniwersytet w Salamance (zał. 1218) – Martín de Azpilcueta (opracował teorię monetarystyczną), Juan de Ortega, Francisco de Vitoria , Domingo de Soto, Juan de Medina,
• Uniwersytet w Padwie (zał. 1222) – Witelon, Wojciech z Brudzewa, Mikołaj Kopernik, Galileo Galilei.

Najstarsze uniwersytety w Polsce (w obecnych granicach):

• Uniwersytet w Krakowie, od 1817 Jagielloński (zał. 1364) – Józef Czech, Mikołaj Kopernik, Tadeusz Ważewski, Stanisław Zaremba, Franciszek Leja, Witold Wilkosz.
• Uniwersytet Leopoldina, od 1811 Królewski, od 1911 Śląski Uniwersytet Fryderyka Wilhelma, obecnie Wrocławski,  (zał. 1702) – Peter Dirichlet, Max Born, Erwin Schrödinger, Ernest Steinitz, Hugo steinhaus, Edward Marczewski, Władysław Ślebodziński, Józef Łukaszewicz, Kazimierz Urbanik.
• Uniwersytet Warszawski (zał. 1915) – Wacław Sierpiński, Stefan Mazurkiewicz, Zygmunt Janiszewski, Kazimierz Kuratowski, Karol Borsuk,
• Uniwersytet Lubelski, obecnie KUL (zał. 1918, Instytut Matematyki i Informatyki utworzony w 2001) – Witold Pedrycz, August Zapała, Witold Jarczyk, 
• Uniwersytet Poznański (zał. 1919) – Zdzisław Krygowski, Marian Rejewski, Władysław Orlicz
• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (zał. 1944) - Mieczysław Biernacki, Eligiusz Złotkiewicz, Kazimierz Goebel,
• Uniwersytet Łódzki (zał. 1945) – Stanisław Mazur, Zygmunt Zahorski, Adam Paszkiewicz, Jan Stanisław Lipiński. 

Zad. 2. Pierwsza historycznie akademia nauk to włoska Accademia dei Lincei (Akademia Rysiów) powstała w 1603 w Rzymie. Założył ją książę Federico Cesi wraz z przyjaciółmi: holenderskim lekarzem i przyrodnikiem Johannesem Van Heeckiem, matematykiem Francesco Stelluti i astronomem Anastasio de Filiisem. Liczyła 32 członków, wśród których matematycy to (poza Steluttim): Luca Valerio, Galileo Galilei, Giovanni Demisiani, Giambattista della Porta.

W 1635 powstała w Paryżu dużo bardziej znana Akademia Francuska (dziś Instytut Francuski) założona przez Marina Mersenne'a. Liczyła 40 członków korespondentów, wśród nich (poza Merssenem) byli: Pierre Fermat, Blaise Pascal, Louis de Broglie.

Zad. 3. Kolejne akademie nauk (po włoskiej i francuskiej):

• Niemiecka Akademia Przyrodników Leopoldina w Schweinfurcie (zał. 1652) – Joseph Henry, Gottfried Wilhelm Leibniz, Isaac Newton,
•  Accademia del Cimento (Akademia eksperymentu) we Florencji (zał. 1657) - Leopold de Medici - złożyciel, Giovanni Alfonso Borelli, Vincenzo Viviani - obaj byli uczniami Galileusza, Evangelista Torricelli, Carlo Renaldini,
• Towarzystwo Królewskie w Londynie (The Royal Society, zał. 1660) – lord William Brouncker (pierwszy prezes), sir William Jones (pierwszy wiceprezes), David Gregory,
• Królewska Francuska Akademia Nauk (zał. 1666) –  Jan Baptiste Colbert, Jean Baptiste Fourier, Jean-Baptiste Delambre, Christiaan Huygens (pierwszy prezydent akademii),
• Pruska Akademia Nauk w Berlinie, póżniej Berlińsko-Brandebburska (zał. 1700) - Gottfried Leibniz (inicjator i pierwszy prezes),
• Królewskie Towarzystwo Nauk w Uppsali (zał. 1710) - Erika Benzeliusa (założyciel), Samuel Klingenstierna,
• Bolońska Akademia Nauk (zał. 1714) - Eustachio Manfredi,
• Rosyjska Akademia Nauk w Petersburgu (zał. 1724) – Mikołaj i Daniel Bernoulli, Christian Goldbach, Leonhard Euler,
• Królewska Szwedzka Akademia Nauk  (zał. 1739) - Samuel Klingenstierna.

W Polsce pierwsze towarzystwo naukowe pod nazwą Akademia Umiejętności powołano w 1872 roku (od 1919 działa jako Polska Akademia Umiejętności). Powstało w wyniku przekształcenia Towarzystwa Naukowego Krakowskiego działającego od 1815. Natomiast Polska Akademia Nauk jako instytucja państwowa została powołana w 1951 roku.