Wrocławskie kamienice

Za pomoc w opracowaniu tekstu dziękujemy Lechowi Błaczkowskiemu, przewodnikowi miejskiemu, nauczycielowi matematyki w XII LO we Wrocławiu.

W wirze codziennych spraw, zabiegani, mijamy obojętnie po wielekroć te same miejsca, które wydają się nam dobrze znane. Wystarczy jednak zwolnić kroku, zadrzeć głowę, zatrzymać się na chwilę, a to, co z pozoru znane, potrafi nas zaskoczyć.

Czym zaskakują wrocławskie kamienice?

Przy ulicy Cybulskiego, vis a vis wylotu dziedzińca Wydziału Fizyki UWr. pod numerem 35 znajduje się urocza kamienica z niezwykłą płaskorzeźbą na frontowej fasadzie - skrzyżowanymi cyrklem i ekierką. Obok są tarcze herbowe z literą H. W szczytowej części fasady wykaligrafowana cyframi rzymskimi widnieje data: MDCCCXCVIII. Kto zbudował ten dom? Co się tu mieściło? Jaki jest związek tego miejsca z matematyką?

Na elewacji sąsiedniej kamienicy pod numerem 39 znajdujemy ten sam ornament cyrkla i ekierki, a obok także splecione młotek murarski, kielnię i poziomnicę.

Te motywy nasuwają skojarzenia z ruchem wolnomularzy (zwanych też masonami). Przypomnijmy, że masoneria była początkowo elitarnym cechem zrzeszającym budowniczych gotyckich katedr (słowa "murarz" i "mularz" były w staropolszczyźnie synonimami, potem to drugie wyszło z użycia). Później stała się tajnym (choć nadal elitarnym) ruchem społecznym.
Wolnomularzom przypisywano organizowanie wielu spisków na światową skalę (o czy mówi np. fabuła książki Dana Browna Kod Leonarda da Vinci), istnieje też wiele legend dotyczących lóż masońskich. Prawdą jest, że masoneria była organizacją tajną. Członkiem loży mógł zostać człowiek wolny i dobrych obyczajów, szanowany i stateczny, który przekroczył ustaloną granicę wieku. Wymagana była rekomendacja dwóch członków loży.

Masoneria posługiwała się wieloma tajemniczymi symbolami. Były wśród nich:

• pion i poziomnica - symbole równowagi i harmonii,
• młotek i kielnia - symbole działania,
• cyrkiel, ekierka i węgielnica (tzn. model kąta prostego) - oznaczające 47. problem Euklidesa, który miał przypominać o umiłowaniu rozumu i nauk ścisłych,
• klepsydra - znak przemijającego życia człowieka ( i ten symbol znajdziemy na elewacji oglądanej kamienicy),
• litera G, która oznacza wiedzę (greckie gnosis), grawitację, geometrię lub geniusz,
• litera H, oznaczająca mistrza Hirama - patrona masonerii, budowniczego świątyni Salomona (legenda mówi, że został zamordowany przez swoich czeladników, bo nie chciał zdradzić tajemnic sztuki swojego rzemiosła).

Masoneria działała także we Wrocławiu. W 1813 roku powstało zgrupowanie wolnomularskie "Horus", związane z Wielką Lożą Prus i znakujące się literą H. Przed II wojną światową w naszym mieście działało kilkanaście lóż masońskich, m.in. w kamienicach przy ulicach: Norwida 24, Traugutta 69, Lelewela 15 i w dzisiejszym kinie Lwów (loże "Pod trzema szkieletami", "Pod kolumną", "Pod dzwonem") - na fasadach dwóch pierwszych budynków także zachowały się symbole cyrkla i węgielnicy).

Na zdjęciach poniżej portal nad wejściem do kamienicy przy ul. Traugutta 69.

Na kolejnych - fasada budynku przy ul. Norwida 24.

Wszystkie loże masońskie zostały oficjalnie zamknięte przez nazistów w 1935 roku (Hitler twierdził, że masoni wraz z Żydami przygotowują spisek zagrażający jego władzy). Nic jednak dziwnego, że do dziś na wrocławskich kamienicach można odnaleźć wiele masońskich symboli. A może uda się Wam znaleźć podobne symbole w innych punktach miasta? Albo jeszcze inne magiczno-matematyczne wrocławskie miejsca? Napiszcie do nas.