październik 2013 - pensje

W wielu firmach wysokości zarobków poszczególnych pracowników są objęte tajemnicą, która znana jest tylko pracownikowi oraz kierownictwu zakładu. Wiele osób klauzulę o tajności zarobków ma wpisaną do umowy o pracę. Dlatego pytanie "ile zarabiasz?" jest powszechnie uznawane za towarzyski nietakt. Pomińmy jednak te społeczne konwenanse i porozmawiajmy o zarobkach.

Wydaje się, że odpowiedź na pytanie "ile zarabiasz?" jest stosunkowo prosta, wystarczy podać konkretną kwotę. Jednak jest to informacja niejasna, ponieważ nie wiemy, czy jest to kwota, którą pracownik dostaje do ręki (a obecnie raczej na konto bankowe), czy też kwota uwzględniająca dodatkowe opłaty, które nie trafiają bezpośrednio do pracownika, takie jak:

• składki na ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) - z nich finansowane są wypłaty za okresy niezdolności do pracy, czyli koszty emerytur, rent i zwolnień lekarskich,
• składki na NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia) - z nich finansowane są świadczenia medyczne i dopłaty do leków,
• podatek dochodowy wpływający do budżetu państwa,
• składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Część tych kosztów ponosi pracownik, a część pracodawca, dlatego wysokość pensji z punktu widzenia każdego z nich jest inna. Na pytanie o wysokość pensji można odpowiedzieć na trzy sposoby, podając:

• kwotę wypłacaną bezpośrednio pracownikowi - jest to tzw. pensja netto - tą kwotą każdy pracownik jest najbardziej zainteresowany, bowiem tyle dostaje "na życie",
  
• kwotę wypłaty razem z obowiązkowymi składkami na ZUS i NFZ oraz podatkiem, które ponoszone są przez pracownika - jest to tzw. pensja brutto - ta kwota wpisywana jest na umowie o pracę,
• całkowity koszt ponoszony przez pracodawcę, czyli wypłata brutto dla pracownika wraz ze składkami na ZUS i inne fundusze, które musi opłacić pracodawca - jest to tzw. pensja brutto-brutto - tą kwotą jest najbardziej zainteresowany każdy pracodawca, bowiem tyle kosztuje go faktycznie wypłacenie pensji pracownikowi.

Składki ubezpieczeniowe i podatki stanowią ściśle określoną część wypłaty pracownika zatrudnionego na umowie o pracę.

Składki opłacane przez pracownika

Składki na ZUS, które opłacane są przez pracownika, zawierają trzy składniki:

• na ubezpieczenie emerytalne idzie 9,76% pensji brutto,
• na ubezpieczenie rentowe - 1,5% pensji brutto,
• a na chorobowe 2,45% tej pensji.

Przykład 1. Pan Kowalski otrzymuje miesięczną pensję brutto w wysokości 2000 zł. Ile wpłaca miesięcznie do ZUS? 
Rozwiązanie. Składka Kowalskiego na emeryturę wynosi 9,76/100 · 2000 = 195,20 zł, składka na fundusz rentowy wynosi 1,5/100 · 2000 = 30 zł, a składka na ubezpieczenie chorobowe 2,45/100 · 2000 = 49 zł. Zatem ubezpieczenia ZUS zmniejszają pensję brutto Kowalskiego o 195,20+30+49 = 274,20 zł.

Po odliczeniu ubezpieczeń należnych ZUS od pozostałej kwoty pensji nalicza się składkę NFZ na ubezpieczenie zdrowotne, która wynosi 9%. 

Przykład 2. Ile wyniesie składka zapłacona przez Kowalskiego do NFZ na ubezpieczenie zdrowotne?
Rozwiązanie. Pensja brutto Kowalskiego wynosiła 2000 zł, a po opłaceniu składek ZUS zostało z niej 2000 - 274,20 = 1725,80 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wyniesie 9/100 · 1725,8 = 155,32 zł. Po opłaceniu tej składki pensja Kowalskiego zmaleje do kwoty 1725,80 - 155,32 = 1570,48 zł.

[koniec wykładu dla SP]

Do opłacenia przez pracownika pozostał jeszcze podatek dochodowy. Tu sprawa dodatkowo się komplikuje. Przede wszystkim dlatego, że istnieją różne stawki procentowe tego podatku, w zależności od zarobków osiąganych przez pracownika w ciągu roku. Załóżmy, że rozpatrujemy pensję w styczniu, kiedy większość osób nie przekroczyła pierwszego progu podatkowego i opłaca 18% podatek. Ale od jakiej kwoty trzeba go obliczyć?

Otóż kwotą, która podlega opodatkowaniu, jest pensja brutto pomniejszona o:

• składki zapłacone do ZUS,
• koszty uzyskania przychodu (np. koszty dojazdów do pracy), które w wypadku umowy o pracę wynoszą 111,25 zł lub 139,06 zł w zależności od tego, czy miejsce pracy znajduje się w miejscowości zamieszkania pracownika, czy nie. 

Jednak nie cała ta kwota jest wpłacana do skarbu państwa w formie podatku. Należy pomniejszyć ją o:

• miesięczną kwotę wolną od podatku, czyli 46,33 zł,
• 31/36 składki na ubezpieczenie zdrowotne płaconej do NFZ.

Ostateczny podatek zaokrąglamy do pełnych złotych. Dopiero pozostałą część pensji określonej w umowie pracownik dostaje "do ręki", czyli jest to jego pensja netto.

Przykład 3. Oblicz wysokość podatku dochodowego pobranego od Kowalskiego w styczniu, jeśli pracuje on w mieście, w którym mieszka.
Rozwiązanie. Pensja brutto pomniejszona o składki ZUS to 1725,80 zł. Kwotę tę zmniejszamy o koszty uzyskania przychodu, które dla Kowalskiego wynoszą 111,25 zł. Daje to kwotę 1725,8-111,25 = 1614,55 zł. Od tej kwoty naliczamy 18% podatku, co daje 18/100 · 1614,55 =290,62 zł. Tę kwotę pomniejszamy o miesięczną kwotę wolną od podatku czyli 46,33 zł oraz o 31/36 składki na ubezpieczenie zdrowotne, czyli o  31/36 ·155,32 = 133,75 zł. Ostatecznie podatek dochodowy Kowalskiego w styczniu wyniesie 290,62 - 46,33 - 133,75 = 110,54 zł, co po zaokrągleniu daje 111 zł.

Przykład 4. Jaka kwota wypłaty wpłynie w styczniu na konto Kowalskiego?
Rozwiązanie. Od pensji brutto odejmujemy składki na ZUS, NFZ i podatek dochodowy. Otrzymujemy pensję netto, która wynosi 2000,00 - 274,20 - 155,32 - 111,00 = 1459,48 zł. 

 [koniec wykładu dla GM]

Składki opłacane przez pracodawcę

Z kolei wysokości składek ZUS odprowadzanych przez pracodawcę są następujące:

• składka emerytalna w identycznej wysokości jak część płacona przez pracownika tj. 9,76% jego pensji brutto,
• składka rentowa w wysokości 6,5% pensji brutto,
• składka wypadkowa, której wysokość jest zróżnicowana i zależy od prowadzonej działalności (w zawodach narażonych na wypadki jest wyższa) oraz od liczby zatrudnianych pracowników.

Ponadto opłaca on także:

• składkę na Fundusz Pracy w wysokości 2,45% pensji brutto,
• składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 0,1% pensji brutto.

Załóżmy, że Kowalski pracuje na bezpiecznym stanowisku pracy w niedużej firmie (do 9 pracowników), gdzie pracodawca opłaca składkę wypadkową równą 1,93% pensji brutto każdego pracownika. 

Przykład 5. Ile kosztuje zakład pracy pensja pana Kowalskiego? Jaką część tej kwoty rzeczywiście otrzymuje Kowalski miesięcznie?
Rozwiązanie. Pracodawca odprowadza do ZUS z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego 9,76+6,5+1,93 = 18,19% pensji brutto, co daje kwotę 1819/10000 · 2000 = 363,80 zł. Dodatkowo na oba fundusze pracodawca odprowadza 2,45+0,1 = 2,55% pensji brutto, co daje 51 zł. Łączne koszty składek pokrywane przez pracodawcę to 363,80+51,00 = 414,80 zł, co po dodaniu pensji brutto pracownika daje pensję brutto-brutto równą 2414,80 zł. Wcześniej obliczyliśmy już pensję netto, która wynosiła 1459,48 zł, co stanowi około 60% pensji brutto-brutto, bowiem 1459,48/2414,80 ≈ 0,604 ≈ 60/100.

Zadanie 1. Ile wynosi składka na ubezpieczenie rentowe dla minimalnego wynagrodzenia w ramach umowy o pracę dopuszczalnego w Polsce, które wynosi 1600 zł brutto?

Zadanie 2. Ile wynosi składka na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane do NFZ dla średniej płacy brutto, która w Polsce wynosi 3000 zł?

Zadanie 3. Pewien pracownik w ramach swojej umowy o pracę odprowadza 74 zł do ZUS na ubezpieczenie chorobowe. Jaka jest wysokość jego pensji brutto?

Zadanie 1. Ile wynosi w styczniu pensja netto osoby zatrudnionej na umowę o pracę w miejscowości swojego zamieszkania, jeśli zarabia ona średnią pensję krajową, która wynosi w Polsce 3000 zł brutto?

Zadanie 2. Ile wynosi w styczniu pensja brutto osoby dojeżdżającej do pracy z innej miejscowości i zarabiającej netto 2100 zł?

Zadanie 3. Jaki procent pensji brutto stanowi część składki na ubezpieczenie zdrowotne, którą odlicza się od podatku dochodowego pracownika?

Zadanie 1. Ile wynosi w styczniu pensja netto, a ile pensja brutto-brutto osoby dojeżdżającej do pracy w niewielkim zakładzie z innej miejscowości, pracującej na bezpiecznym stanowisku  i zarabiającej na umowę o pracę 2500 zł brutto?

Zadanie 2. Ile wynosi w styczniu pensja brutto-brutto osoby pracującej w miejscowości swojego zamieszkania w  małej firmie na bezpiecznym stanowisku  i zarabiającej na umowę o pracę 1500 zł netto? 

Zadanie 3. Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wynosi w tym roku 111390 zł (to jest 30-krotność prognozowanego średniego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na ten rok). Oznacza to, że składki te naliczane są w ciągu roku tylko do momentu, gdy suma kolejnych miesięcznych pensji przekroczy to ograniczenie, a potem (do końca roku) nie trzeba ich już odprowadzać. Oblicz wysokość ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i chorobowego, jakie wpłaci do ZUS w ciągu całego roku prezes pewnej spółki zarabiający miesięcznie 15000 zł brutto.